مشخصات پژوهش

عنوان	تحلیل رفتار متقابل شخصیت‌های منتخب شاهنامه (جمشید، ضحاک، فریدون، سهراب و کیخسرو)
نوع پژوهش	پایان نامه های تقاضا محور و غیر تقاضا محور
کلیدواژه‌ها	اریک برن، رفتار متقابل، شاهنامه، شخصیت‌های منتخب (جمشید، ضحاک، فریدون، سهراب، کیخسرو).
چکیده	نظریه‌ی تحلیل رفتار متقابل اریک برن، حالات نفسانی انسان را به سه بُعد کودک، والد و بالغ تقسیم می‌کند. اگر یک شخصیت بتواند در موقعیت‌های متفاوت از جنبه‌های گوناگون نفسانی خود استفاده کند به تعامل و سازگاری با دیگران می‌رسد. هرگاه یک بعد شخصیت بر ابعاد دیگر مستولی شود، سلامت روان فرد به خطر می‌افتد و او به فردی ناسازگار و آزار‌دهنده تبدیل می‌شود. این پژوهش با هدف بررسی نظریه تحلیل رفتار متقابل در شخصیت‌های منتخب شاهنامه _ جمشید، ضحاک، فریدون، سهراب و کیخسرو_ در پی پاسخ به این سوالات است: رفتارهای مختلف شخصیت‌های منتخب شاهنامه مربوط به کدام بعد سه گانه‌‌ی روانی _ والد‌، بالغ و کودک _ آن‌هاست؟ این شخصیت‌ها مطابق نظریه‌‌ی تحلیل رفتار متقابل‌، در کدام بخش از ابعاد سه گانه‌‌ی شخصیتی خود دچار آسیب و آلودگی هستند؟ روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. دلیل گزینش این شخصیت‌ها این است که آن‌ها در شاهنامه تصویر کامل، منسجم و یکپارچه‌ای دارند است و از سوی دیگر در مسیر حوادث گوناگون و کشمکش‌های متفاوت، ابعاد وجودی خود را به نمایش می‌گذراند. هدف از تشریح این شخصیت‌ها، روشن شدن دلایل تصمیم‌گیری‌ها و عملکردهای آن‌ها از یک سو و آشکارسازی دلایل تعارض‌ها و کشمکش‌های درونی آن‌ها، از سوی دیگر است. با بررسی ابعاد و زوایای این شخصیت‌ها روشن شد که همه‌ی شخصیت‌ها، به غیر از سهراب، همواره براساس بُعد والد و بالغ تصمیم‌گیری و عمل می‌کنند. بُعد والد آن‌ها به تناسبِ ظرفیت جامعه، آموخته‌های سنین خردسالی و یا ارتباط با دیوان، به جنبه‌های مهرورز و یا مستبد در می‌آید. حالت بالغ نیز تصمیم‌گیری و رفتار آن‌ها، متأثر از باورهای پذیرفته‌شده مانند اعتقاد به جادو، ستاره شناسی، سوگند، انتقام و… است. حالت کودک این چهار شخصیت، بسیار ضعیف و تقریباً غیرفعال است. شخصیت سهراب امّا همواره از بُعد کودک و فریب‌خورندگیِ خود تغذیه می‌کند که متأثر از تربیت تک‌سویه، کم سن و سال بودن، غرور و خودبینی، سیاستِ حریفان و… است.
پژوهشگران	مرضیه شیخ آرپناهی (دانشجو)، محسن ذوالفقاری (استاد مشاور)، حجت اله امیدعلی (استاد راهنما)