سید ابوالفضل سجادی

چکیده پایان نامه: سیّدمحمّدسعید حبوبیّ، از شاعران معاصر عراق است. دیوان وی سرشار از هنجارگریزی های هدف مند در ساختار و معنای واژگان است. این روند، محصول تلفیق هنر شاعر با نقش آفرینی هنرسازه هاست. هنرسازه ها، مجموعه عناصر و آرایه های بلاغی هستند که با هنرمندی شاعر، به یک متن تکراری و یکنواخت، رنگ و لعاب تازه و جذابی می بخشند؛ لذا صورتگرایان، این هنرسازه ها را از روش های برجسته سازی شعر می دانند؛ بر این اساس، بررسی موضوع برجسته سازی، که شاعران از آن به عنوان ابزاری برای پربار کردن اشعار خود استفاده می کنند، ضروری به نظر می رسد. این پژوهش قصد دارد به روش تحلیلی-توصیفی، به نقش هنجارگریزی های حبوبیّ، به هدف خلق جلوه های زیبایی شناسی و رستاخیز واژگان بپردازد و به این سوالات پاسخ دهد که هنرسازه های بلاغی در اشعار شاعر، در چه شکل هایی باعث برجسته سازی مفاهیم شعری وی شده اند؟ از انواع برجسته سازی زبانی «قاعده کاهی و قاعده افزایی»، کدام یک نقش بیشتری در انتقال موضوع به مخاطب داشته است؟ حبوبی، در موضوع وام واژگان، چگونه از باستان گرایی به عنوان یک هنرسازه، در برجسته سازی موضوعات شعری استفاده کرده است؟ تحقیق حاضر، این فرضیه را اثبات می کند که هنرسازه های بلاغی علوم «بیان و بدیع معنایی»، به شیوه ی «قاعده کاهی»، تصاویر زیبایی از واژگان چندمعنا را در ذهن مخاطب ایجاد کرده است. همچنین « قاعده افزایی»، در قالب «بدیع لفظی»، بعد موسیقایی و وزن درونی شعر را ارتقا داده است؛ هدف این تحقیق، بررسی کارکرد هنرسازه ها، در انتقال معنا به مخاطب است که به نتایج زیر منجر شده است: هنرسازه های علوم بیان و بدیع معنایی، باعث تجسّم چندمعنایی واژگان، نظیر انسان پنداری، جاندارپنداری، گیاه پنداری و آفرینش تصاویر دوپهلو شده-اند؛ بطوری که خواننده هنگام خواندن، برداشت های دوگانه ای از واژگان، در ذهن حاضر می بیند. وام گیری از علوم دیگر همچون «نجوم»، موجب تجسّم عینی تر معنا در ذهن مخاطب شده است که در برخی موارد، باعث خلق آرایه ی «قافیه ی تصویری» در شعر شده است. حبوبی با واژه سازی از أعلام و تبدیل آنها به «فعل»، کارکرد تازه ای از واژه، به زبان هنجار وارد کرده است. باستان گرایی در شعر حبوبی، دو جنبه ی دینی و ادبی دارد. کهن واژه ها در دیوان شاعر دو کارکرد دارند: أ) یادآوری واقعیت های تاریخی اسلام، که نشان از هنرم