علیرضا خالقی

چکیده سابقه و هدف: در مناطق خشک و نیمه خشک، استقرار، رشد و نمو درختان به ویژه نهال های جوان، به شدت تحت تأثیر کمبود آب هستند. لیلکی ایرانی یکی از گونه های جنگلی ارزشمند ایران است که به دلیل برخی ویژگی های منحصربفرد آن از جمله کم توقع و مقاوم بودن به شرایط بد محیطی، متحمل بودن به هوای آلوده و توانایی همزیستی با برخی از میکروارگانیسم های خاکزی، می تواند گیاهی ارزشمند جهت استفاده در فضاهای سبز شهری باشد. با این حال نهال ها حساس به کم آبی هستند و از عوامل اصلی صدمه به آنها پس از کشت، عدم مقاومت و یا سازگاری به تنش خشکی است. لذا در این راستا با هدف بررسی اثر قارچ همزیست میکوریزا بر بهبود رشد نهال های لیلکی ایرانی تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. مواد و روش ها: بذرهای لیلکی ایرانی پس از خراش دهی، هنگام کشت با قارچ میکوریزا (Funneliformis mosseae) تلقیح و جهت تشکیل کلونی قارچ، گیاهان به مدت یک سال در شرایط عدم تنش خشکی نگهداری شدند. تنش خشکی به صورت عدم آبیاری بر نیمی از گلدان های تلقیح شده و نیمی از گلدان های تلقیح نشده (در مجموع شامل چهار تیمار+H2O –AM، +H2O +AM، −H2O –AM و −H2O +AM) اعمال شد. زمانی که 80 درصد گیاهان تحت تیمار در سپیده دم علائم پژمردگی (لوله ای شدن برگ ها) را نشان دادند تنش متوقف و نمونه گیری انجام شد. صفات مورد بررسی شامل محتوای نسبی آب برگ، نشت یونی، درصد وزن خشک ریشه و اندام های هوایی، محتوای رنگیزه های فتوسنتزی، میزان فنل و فلاونوئید کل، محتوای پرولین و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل بود. یافته ها: نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش معنی دار شاخص های رشد از جمله محتوای نسبی آب برگ (1/25 درصد)، شاخص پایداری غشاء (7/16 درصد)، محتوای کلروفیل a (1/46 درصد) و b (8/47) و درصد وزن خشک ریشه (4/12 درصد) و اندام هوایی (7/8 درصد) شد. تلقیح بذور لیلکی ایرانی با قارچ مایکوریزای آرباسکولار باعث بهبود شاخص پایداری غشاء (به میزان 1/10 درصد)، محتوای نسبی آب برگ (به میزان 9 درصد)، درصد ماده خشک ریشه (به میزان 2/6 درصد)، محتوای کلروفیل a و b (به ترتیب به میزان 5/53 و 50 درصد)، محتوای فنل کل (به میزان 7/50 درصد)، محتوای فلاونوئید کل (به میزان 3/43) و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل (به میزان 82 درصد) نسبت به نهال های تلقیح نشد