|
چکیده
|
آلودگی اکوسیستم های آبی از قبیل دریاچه ها و دریاها به یک تهدید جدی و در حال گسترش برای انسان و موجودات زنده تبدیل شده است. کیفیت این اکوسیستم ها از مهم ترین عوامل تضمین کننده تنوع زیستی بوده و با ورود انواع آلاینده ها، اثرات مخربی بر گیاهان و موجودات زنده این منابع وارد می گردد. دریای خزر به دلیل تنوع زیستی و شرایط جغرافیایی ویژه از اهمیت جهانی برخوردار بوده و به دلیل تراکم بالای شهرنشینی و وجود انواع فعالیت های صنعتی و کشاورزی در اطراف ساحل، بررسی کیفی رودخانه های ورودی به این دریا، از اهمیت به سزایی برخوردار است. لذا هدف از تحقیق حاضر، بررسی غلظت برخی ترکیبات شبه استروژنی در مصب رودخانه های ورودی دریای خزر و تعیین پتانسیل سمیت اکوسیستمی این ترکیبات بود. برای سنجش غلظت آلاینده های شبه استروژنی نونیلفنول (Nonylphenol, NP) و بیسفنول A (Bisphenol A, BPA)، از مصب 49 رودخانه در سواحل گلستان، مازندران و گیلان نمونه برداری شد. پس از تعیین غلظت این ترکیبات، پتانسیل سمیت اکوسیستمی به کمک شاخص ضریب خطر (Risk quotient, RQ) محاسبه گردید. این شاخص، در سه سطح ریسک سمیت کم (0/1>RQ)، ریسک سمیت متوسط و ریسک بالای سمیت (RQ>1) در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج تحقیق حاضر، مصب دو رودخانه تالش و آستارا بالاترین غلظت ترکیبات BPA و NP را دارا بودند. هم چنین رودخانه طلا رود، بیش ترین ریسک خطر سمیت اکولوژیکی را از نظر ترکیب BPA (برای ماهیان) دارا بود. سپس تعداد 18 رودخانه سمیت متوسط و سایر رودخانه ها نیز حداقل سمیت را دارا بودند. درحالی که، غلظت NP در تمامی رودخانه ها (برای ماهیان) در دسته سمیت حاد قرار گرفت. برآورد ریسک سمیت اکولوژیکی نشان داد که این ترکیبات در رودخانه های مورد مطالعه، می توانند برای موجودات آبزی سمی بوده و فعالیت های کشاورزی، صنعتی و به ویژه فاضلاب شهری می توانند تأثیر معنی داری بر افزایش آلودگی رودخانه های مورد بررسی داشته باشند. بنابراین بایستی مدیریت بیش تری بر کیفیت این رودخانه ها انجام و از ورود فاضلاب تصفیه نشده به این رودخانه ها جلوگیری شود.
|