|
چکیده
|
این مقاله، واژگان و گونه‌های معرف طنز و طعن در قرآن را تحلیل می‌کند. طنز در قرآن موقعیت‌های کمیک مشابه زندگی دنیوی بشر نیست، بلکه سخنان نغز و هشدارها یا نوش و نیش‌ها، از جلوه‌های بیانی عمدتاً غیرمستقیم قرآنی است که گونه‌های استعاری، تشبیهی و تمثیلی بسیاری را شامل می‌شوند. این گونه‌ها حاوی نکته‌ای نغز هستند که گاه باعث انبساط خاطر، و گاه مایه شگفتی ذهن شنونده می‌شوند. پرسش‌های اصلی عبارت‌اند از: این گونه‌ها چه نوع سنخ‌شناسی دارند؟ طرز عمل آنها به چه ترتیب است؟ و کارکردهای دین‌شناختی و زیبایی‌شناسانه آنها کدام است؟ این مقاله ابتدا به پیشینه بحث و سپس، به واژگان معرف طنز و گونه‌ها و الگوهای طنزپردازی اشاره، و آنها را سنخ‌شناسی، و طرز عمل هر ژانر را با ذکر نمونه آیات قرآنی تحلیل می‌کند. این گونه‌ها، از نغزگویی تا حکایات کوتاه تمثیلی، و طنز پرخاشگر مانند طعنه، کنایه طنزآمیز، هجو و ریشخند و کاریکاتورسازی، طیف‌بندی می‌شوند. قرآن به کمک این ژانرها، نوعی موقعیت ایجاد می‌کند که گاه، لطیف و طنزآمیز، گاه، هجو کج‌اندیشان و کاریکاتورسازی چهره منافقان، و گاه، تمثیلی و به‌ویژه طعنه و کنایه طنزآمیز است. البته این گونه‌ها به‌طرزی کارآمد بر هم نقش شده‌اند که تمییز آنها گاه، سخت ممکن است.
|