|
چکیده
|
خانواده اسفناجیان دارای 122 و تقریباً 1500 گونه با پراکندگی وسیع در جهان است. آن یکی از خانواده های بزرگ گیاهی دارای 46 جنس و حدود 200 گونه در ایران است که در اغلب نقاط کشور پراکنش دارند. اعضای این خانواده هالوفیت، غالباً علفی، یکساله، دوساله و یا چندساله، گاهی درختچه ای، یا به ندرت درختی و یا بالارونده هستند که اغلب پوشش گیاهی کویرهای ایران را تشکیل داده و از اهمیت اکولوژیکی و اقتصادی زیادی بر خوردار می باشند. ساختار گل در آنها یکنواخت، کوچک، تک جنس یا هرمافرودیت، بدون گلپوش کرکی و یا با گلپوش با کرک های ساده، منشعب و یا بادکنکی می باشند. میوه در آنها خشک یا گوشتی،ناشکوفا یا شکوفا، جدا از گلپوش و یا پیوسته با گلپوش است، دانه افقی، مورب یا عمودی با و یا بدون آلبومن با جنین نعل اسبی، حلقوی و یا حلزونی است. ویژگی های میوه و بذر در شناسایی گیاهان و یافتن روابط بین تاکسون ها اهمیت داشته، همچنین مطالعات بذر شناسی در کشاورزی، احیای مراتع و بیابانزدایی، صنایع غذایی و مبارزه با علف‌های هرز به کار می رود. امروزه از فیتوشیمی در تاکسونومی، خوراک دام و طیور، صنایع غذایی و دارویی استفاده می شود. پس در این پژوهش بذرشناسی و فیتوشیمی خانواده اسفناجیان (Chenopodiaceae) در کویر میقان اراک-استان مرکزی واقع در منطقه ایرانو-تورانی انجام شد. بیست و یک جمعیت از 11 جنس این خانواده در سال 1400 از نقاط مختلف کویر جمع آوری و با استفاده از منابع معتبر قابل دسترس شناسایی شدند. بیست و دو صفت کمی و کیفی مورفوآناتومی و بذر شناسی با استفاده از ابزارهای مناسب بررسی و ثبت گردید. هفده صفت فیتوشیمیایی فلاونوئیدها با استفاده از روش های کروماتوگرافی کاغذی دوبعدی و لایه نازک مطالعه و ثبت شد. داده های حاصل پس از کد گذاری به روش PCA با استفاده از نرم افزار SPSS آنالیز و کلاسترهای مربوطه رسم گردید. نتایج نشان داد که تاکسون های Anabasis annua, Atriplex aucheri, Chenopodium album subsp striatum, Halanthium rarifolium, Haloxylon ammodendron, Haloxylon persicum, Salsola canescens, Suaeda heterophylla برای اولین بار از استان مرکزی گزارش می شوند. نتایج آنالیز آماری نشان داد که فرم رویشی و تک پایه/دوپایه بودن گیاه، تعداد گلپوش های بیرونی و درونی، خامه، تعداد پرچم، شکل جنین، رنگ و ابعاد میوه و دانه، کرک و تزیینات سطح دانه، تعداد کل فلاونوئیدها و فلاونوئید سولفات ها، وجود لوتئولین، ویتکسین، آپوجنین، تریسین و نارینجنین صفات ارزشمندی برای جداسازی تاکسون ها هستند. البته صفات مورفوآناتومی بیشتر در جداسازی واحدهای بالای گونه و صفات فیتوشیمی بیشتر برای واحدهای زیر گونه کاربرد دارند. نتایج این مطالعه منجر به تهیه کلید شناسایی جدید برای شناسایی و تشخیص اعضای این خانواده در کویر میقان اراک-استان مرکزی شد.
|