مشخصات پژوهش

عنوان	حقوق شهروندی و کرامت انسان در اندیشه اسلامی معاصر
نوع پژوهش	کتاب
کلیدواژه‌ها	حقوق شهروندی، شهروندی، کرامت انسان، اندیشه اسلامی معاصر، الهیات سیاسی، اندیشه سیاسی شیعه، نشانه شناسی، معناشناسی.
چکیده	مفهوم کرامت انسان به عنوان یک نشانه در نظام معنایی اسلامی در ساحت اخلاق و تا حدودی فقه، مفهومی دیرین است. بااین حال، در اندیشه کلاسیک اسلامی، کرامت انسان به عنوان مبنایی برای توجیه حقوق سیاسی و اجتماعی مطرح نبوده است. اساساً اندیشه سیاسی کلاسیک، اعم از اسلامی و غربی، بر پایه بنیانی فضیلت مدارانه به صورت بندی امر سیاسی پرداخته، که پیامد آن، نابرابری و اقتدارگرایی بوده است. در دوران مدرن، به تدریج، بازخوانی مفهوم کرامت انسان، به بنیانی الهیاتی و فلسفی برای توجیه برابری انسان ها در ساحت امر سیاسی، و برخورداری آنها از حقوق سیاسی و اجتماعی بدل گردید. با ورود اندیشه های مدرن به ایران و جهان اسلام، اندیشه سیاسی اسلامی با چالش هایی مواجه گردید. یکی از چالش های مهم در عرصه سیاسی و اجتماعی جوامع مسلمان، که در سطح دانشی در حوزه فقه و حقوق سیاسی مطرح می شود، مسأله حقوق شهروندی است. این مسأله با توجه به پذیرش نابرابریِ مبتنی بر دو مؤلفه مذهب و جنسیت در فقه سیاسی کلاسیک، با اندیشه سیاسی جدید در جاهایی تعارض دارد. با توجه به پذیرش فی الجمله نظام های سیاسی دموکراتیک جدید در جهان اسلام در قالب مشروطه یا جمهوری، رفع این تعارض، برای سازواری اندیشه اسلامی در دوره معاصر ضرورت دارد. در این راستا، یکی از مفاهیم بنیادین و کلیدی در الهیات اسلامی که از پتانسیل بالایی برخوردار است، «کرامت انسان» است. ازاین رو، متفکران نواندیش و فقهای نوگرای مسلمان تلاش کرده اند، با بازخوانی این مفهوم و بسط آن به ساحت اجتماعی و سیاسی، به سهم خود، مبنایی برای امر سیاسی جدید بر اساس الهیات اسلامی تدارک ببینند. بدین ترتیب، کتاب پیشِ رو تلاش دارد با بهره گیری از رویکردی نشانه شناختی- معناشناختی، از زاویه نسبت سنجی میان دو مقوله حقوق شهروندی و کرامت انسان به مثابه دو نشانه کلیدی در گفتمان معاصر، نشانه های مفهومی دال بر حقوق افراد به مثابه شهروندان صاحب کرامت را در اندیشه برخی از اندیشمندان مسلمان معاصر، واکاوی نماید.
پژوهشگران	احمد بیگلری (نفر اول)