|
چکیده
|
یکی از عالمان و دانشورانی که ابن ابی الحدید شارح نهج البلاغه محضر علمی او را درک کرده ابوجعفر یحیی بن ابی زید علوی مشهور به نقیب البصره یا ابوجعفر النقیب است. با همه مهارت و ورزیدگی ابوجعفر النقیب در دانش هایی از قبیل کلام، تاریخ، فقه الحدیث، ادبیات و ...، تألیفی از او به جای نمانده است؛ لذا تنها راه دست یابی به افکار و اندیشه های او رجوع به شرح نهج البلاغه شاگرد فاضلش ابن ابی الحدید است. او علاوه بر تسلط و اِشراف بر دانش های مذکور، به ارائه تحلیل های نو و عمیق از رویدادهای صدر اسلام می پردازد و در این عرصه از مورخان کم نظیر است. ابوجعفر النقیب دو ویژگی دیگر نیز دارد که او را از بقیه هم طرازان خود ممتاز کرده است؛ یکی اعتدال و میانه روی است که باوجودآنکه در عصری می زیست که بازار مجادلات کلامی داغ بوده و زمینه برای موضع گیری های تند و خارج از انصاف فراهم بوده است هیچ گاه از جاده اعتدال و انصاف خارج نگشته است. وی در بحث هایی که با شاگرد فاضلش ابن ابی الحدید دارد در عین تقابل عقیدتی که میان آن دو آشکارا دیده می شود هیچ گاه زبانش را آلوده به ناسزا نکرده است و دیگری حریت و آزاداندیشی اوست که در ارائه دیدگاه های خود، هیچ گاه در بند تعصبات فرقه ای نشده بلکه تلاشش در رسیدن به حقیقت بوده است؛ شاید بتوان ادعا کرد که او در قرن هفتم تجسّم اعتدال، عقل گرایی و آزاداندیشی بوده است.با همه این اوصاف، نام برده قرن ها مورد غفلت عالمان مسلمان و مستشرقان قرار گرفته تا این که مورخ و پژوهشگر عراقی دکتر مصطفی جواد با نگارش رساله ابوجعفر النقیب کوشید تا با ارائه شرح حال و اندیشه او، غفلت یادشده را جبران کند.
|