مشخصات پژوهش

عنوان	آسیب شناسی رفتار هیدرولیکی رودخانه های استان سیستان و بلوچستان ناشی از برداشت بی رویه و غیراصولی مصالح رودخانه ای
نوع پژوهش	طرح پژوهشی خاتمه‌یافته
کلیدواژه‌ها	فرسایش، رسوبگذاری، رودخانه سرباز، شن و ماسه، مدل عددی، شبیه سازی
چکیده	به منظور تامین مصالح ساختمانی، روزانه هزاران تن شن و ماسه از بستر و کناره های رودخانه ها بدون رعایت اصول و ضوابط موجود، برداشت میگردد. بهره برداری بی رویه از مصالح رودخانه ای، عکس العمل رودخانه در جهت برقراری موازنه جدید را به دنبال دارد و با برهم زدن تعادل طبیعی رودخانه ها، موجب تخریب زمینهای مشرف بر رودخانه ها و زیستگاه آبزیان، پرندگان و جانوران منطقه شده که ارزش اقتصادی آنها در اکثر اوقات بیشتر از فروش مصالح رودخانه ای می باشد. چنانچه برداشت شن و ماسه تحت اصول فنی مناسب از محلهای مناسب و نیز تحت مدیریت صحیح صورت گیرد، نه تنها تبعات منفی آن به حداقل می رسد بلکه عملکرد رودخانه و پایداری آن نیز افزایش می یابد. از آنجا که اعمال مدیریت صحیح در برداشت شن و ماسه موجب احیای رودخانه خواهد شد، لذا بایستی ابتدا شناخت نسبی از رودخانه، حجم متوسط و حداکثر میزان جریان، رژیم سیلابی و رسوبی آن و ظرفیت حمل رسوب به عنوان پارامترهای مهم در تعیین نرخ فرسایش و رسوبگذاری کسب نمود و سپس نسبت به تعیین پتانسیل و ظرفیت برداشت مصالح اقدام نمود. در این تحقیق از ابزار SIAM برای تعیین پتانسیل رسوبگذاری و فرسایش در مسیر رودخانه سرباز در بالادست سد پیشین استفاده شده است. با بررسی توابع انتقالی رسوب در مدل، تابع ایکرز وایت به عنوان تابع مناسب استفاده گردید. نتایج نشان داد که تمام مسیر رودخانه دارای رسوبگذاری بوده و امکان برداشت شن و ماسه از آن وجود دارد. همچنین با استفاده از نتایج خروجی مدل، مکانهایی که برای سناریوهای مکانیابی برداشت شن و ماسه مناسب میباشند بررسی گردید. بدین منظور 15 سناریو مختلف برای بررسی تاثیر گودالهای مصنوعی برداشت مصالح با عرض ها و اعماق مختلف در نرم افزار HEC-RAS تعریف گردید و نهایتاً سناریو بهینه برای اعمال مدیریت صحیح رسوبی پیشنهاد گردید. براساس نتایج شبیه سازی سناریوهای فرضی، چنانچه برداشت مصالح رودخانه در عرضهای زیاد و با عمق کم صورت پذیرد اثرات تخریبی به مراتب کمتری را بر بستر رودخانه تحمیل خواهد نمود.
پژوهشگران	امیر صمدی (همکار)، جواد مظفری (مجری)