سعید موسوی پور

در سالهای اخیر سیاست ها و برنامه هایی تحت عنوان «شهر دوستدار کودک» یا برای حضور، رشد و مشارکت خلاقانه کودکان در فضاهای شهری مطرح شده است. چنین شهری جایی است که در آن بخش های مختلف جامعه متعهد می شوند تا استانداردهای لازم را برای زندگی شایسته کودکان در منطقه خود فراهم کنند و نیازها و علایق خاص این گروه ها را مدنظر قرار دهند.در این راستا پژوهش حاضر نیز با هدف بررسی شناخت و اولویت بندی مسائل کودکان در شهر اراک جهت رسیدن به شاخص های شهر دوستدار کودک در سال 1400 انجام شد. در این پژوهش از روش تحلیل محتوا به منظور بررسی و استخراج شاخص های شهر دوستدارکودک بر مبنای مبانی نظری پژوهش، دیدگاه یونیسف، پیشینه پژوهش های انجام شده در داخل و خارج از کشور و از روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی برای گردآوری داده ها مورد استفاده قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل چهار گروه بود: کلیه کودکان 3 تا 12 سال، کلیه نوجوانان 12 تا 18 سال، کلیه والدین و کلیه کارشناسان در سازمان ها و ادارات شهر اراک بودند که با روش نمونه گیری تصادفی، بر اساس جدول کرجسی مورگان انتخاب شدند و نهایتا پس از افت آزمودنی ها و حذف پرسشنامه های ناقص نهایتا داده های 390 کودک و نوجوان و 477 والدین و کارشناسان را مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار داد. ابزار گرداوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته شاخص های شهر دوستدار کودک بود که روایی و پایایی آن به تایید رسید. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی (توزیع فراوانی، درصد فراوانی، میانگین، واریانس و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون تی تک نمونه ای و آزمون فریدمن ) استفاده و داده ها با استفاده از نرم افزار R و spss23 تجزیه و تحلیل شد.یافته های پژوهش نشان داد که وضع موجود شهر اراک در زمینه ی شاخص های شهر دوستدار کودک از دید کودکان،نوجوانان، والدین و کارشناسان با در نظر گرفتن مقیاس پایین تر از متوسط عدد 3 قرار دارند. بنابراین نتایج حاصل بطور کلی اختلاف بارز بین وضع موجود و مطلوب شاخص های نه گانه شهر دوستدار کودک رانشان می داد که پایین تر از استانداردهای سازمان یونیسف و اقدامات انجام شده در سایر شهرها و کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بود.دیگر یافته ها حاکی از آن بود که از دید کودکان به ترتیب مولفه های مشارکت ، امنیت ، محیط زیست سالم و پاکیزه، برخورداری از خدمات اجتماعی، فضای سبز ،توجه به مسائل فرهنگی و مذهبی ، آموزش، ایمنی و سهولت تردد و زیبایی فضاهای شهری به ترتیب اولویت و مشکلات کودکان در شهر اراک بود و از دید نوجوانان مولفه های مشارکت، امنیت ، محیط زیست سالم و پاکیزه، فضای سبز ، آموزش ، برخورداری از خدمات اجتماعی، توجه به مسائل فرهنگی و مذهبی، ایمنی و سهولت تردد، زیبایی فضاهای شهری به ترتیب مهم ترین اولویت را در رسیدن شهر اراک به شهر دوستدار کودک داشت و از دید والدین مولفه های مشارکت، امنیت ، محیط زیست سالم و پاکیزه ، فضای سبز ، آموزش ، برخورداری از خدمات اجتماعی، توجه به مسائل فرهنگی و مذهبی ، ایمنی و سهولت تردد ، زیبایی فضاهای شهری به ترتیب مهم ترین اولویت و اهمیت را در رسیدن شهر اراک به شهر دوستدار کودک داشت. و نهایتا از دید کارشناسان مشارکت ، محیط زیست سالم و پاکیزه ، امنیت ، برخورداری از خدمات اجتماعی ، آموزش ، توجه به مسائل فرهنگی و مذهبی ، ایمنی و سهولت تردد ، فضای سبز و زیبایی فضاهای شهری به ترتیب مهم ترین شاخص هایی بود که برای رسیدن اراک به شهر دوستدار کودک باید مورد توجه قرار گیرد. نکته حائز اهمیت از جمع بندی یافته ها آن است که از دید هر چهار گروه مورد بررسی ، مولفه مشارکت (حق شنیده شدن و ارزشمند بودن) در صدر اولویت های پیشنهادی قرار داشت. دیگر یافته ها در راستای اولویت بندی اقدامات موثر جهت رسیدن به شاخص های شهر دوستدار کودک شهر اراک بر مبنای مبانی علمی بیانگر آن بود که ترتیب اجرای اقدامات موثر جهت رسیدن به شاخص های شهر دوستدار کودک ، نظرات به دست آمده از کودکان و نوجوانان مبنای اولویت اقدامات موثربود . از دیگر نتایج پژوهش بررسی شناسایی مسائل مشکلات و محدودیت های موجود در شهر اراک در راستای ایجاد شهر دوستدار کودک بر مبنای داده های پژوهش و اسناد بالادستی و منطقه ای و شهری بود و تاثیرات مستقیم یا غیر مستقیم این اقدامات بر تسهیل فرآیند تبدیل این شهر به شهر دوستدار مورد بررسی قرار گرفت و نهایتا در شاخص های نه گانه شهر دوستدار کودک راهکارهای اجرایی رفع مشکلات و مسائل دارای اولویت کودک در شهر اراک بیان شد. در پایان می توان گفت که با وجود مشکلاتی که در شهر اراک در راه رسیدن به شاخص های شهر دوستدار کودک وجود دارد، اما نمی توان منکر اقدامات قبلی سازمان ها و ارگان های مختلف شد. بنابراین امید است با جلوگیری از موازی کاری سازمان ها و ایجاد هماهنگی و اقدامات اجرایی پیشنهادی در پژوهش حاضر، شهر اراک بتواند به شهر دوستدار کودک تبدیل گردد.