یکی از ویژگی های حایز توجه ایران عصر صفوی، افزونی رفت و آمد سیاحان و سفرای اروپایی به ایران بود. بیش تر این افراد حاصل مشاهدات خود را در قالب سفرنامه بر جای گذاشته اند. داده های موجود در این سفرنامه ها بخش قابل توجهی از حفره های اطلاعات اجتماعی و فرهنگی جامعۀ ایران این دوره را پوشش می دهد. در کنار این بعد اطلاع رسانی مهم، یکی دیگر از ارزش های خاص سفرنامه ها، نگاه مقایسه وی به ابعاد تمدنی ایران، با غرب است. آن ها اکثراً به صورت خودآگاه برخی از ویژگی های فنی، تولیدی و حتی ابنیه و سازه های ایران را با اروپا در معرض مقایسه قرار داده اند. بررسی جلوه های مقایسه وی مستقیم در این سفرنامه ها موضوع مورد پژوهش این نوشتار است. پرسش اصلی پژوهش این است که کدام یک از مظاهر تمدنی ایران عصر صفوی در معرض مقایسۀ مستقیم سیاحان اروپایی این دوره قرار گرفته؟ و دیگر این که آیا این مقایسه ها تفاوت های بارزی را به ثبت رسانده اند؟ بررسی های این پژوهش نشان می دهد که برخی سازه های شهری و صنایع تولیدی به خصوص کارگاه های نساجی، بیش از سایر موارد توجه اروپاییان را در این مقایسه به خود جلب نموده و در این میان، فضاهای شهری اصفهان بیش تر از سایر موارد با سازه های شهری اروپا در معرض مقایسه مستقیم قرار گرفته اند. در عین حال برآیند نهایی حاصل از این مقایسه ها نشان می دهند که در آن ایام فاصله جدی بین وجوه مختلف تمدنی ایران و غرب پدیدار نشده بود.
