محمود شهبازی

چکیده : معنا شناسی مفهوم گناه در قرآن با تکیه بر روش معناشناسی ایزوتسو واژگان مربوط به گناه از مفاهیم کاربردی در قرآن هستند. پژوهش حاضر که به شکل توصیفی تحلیلی انجام شده، مفاهیم گناه را در قرآن با روش معناشناختی ایزوتسو بررسی کرده است. ایزوتسو در معناشناسی خود از اصلی به نام معنای اساسی و نسبی نام می برد. معنای اساسی، معنای ذاتی کلمه هست و کلمه جدای از متن نیز آن را به همراه دارد. معنای نسبی، معنایی است که یک کلمه پس از قرار گرفتن در نظام واژگان یک متن به خود می گیرد. ایزوتسو در شناسایی معنای واژه در متن روش هایی دارد که از جمله آن توجه به بافت، رابطه همنشینی و جانشینی، تقابل معنایی وحوزه معنایی است. ازنظر ایزوتسو توجه به کاربرد واژگان قرآن در دوره جاهلی ضروری است. بر همین اساس پژوهش حاضر ابتدا معنای اساسی واژگان مربوط به گناه را با مراجعه به منابع لغوی، تفسیری و اشعار دوره جاهلی بررسی کرده است و این نتیجه حاصل گردیده که این واژگان، در معنای اساسی خود، به معنای گناه نبوده اند و علت قرار گرفتن آنها در حوزه معنایی گناه، به دلیل این است که هر کدام در ابتدا برای یک جنبه از گناه به کار رفته اند. به این صورت که چون گناه باعث تأخّردر رسیدن به نیکی، بریدن از خیر، میل به باطل، ترک جهت خیر، عواقب گریبانگیر و نیز به دلیل قبح و زشتی آن به ترتیب به نام های الإثم، الجرم، الجناح، الخطیئه، الذنب والسیئه نامیده شده است. با بررسی کاربرد واژگان در دوره جاهلی مشخص شد که الاثم بر گناه با مصادیق متفاوت، الجرم بر شدت گناه، الجناح به طور کلی به معنای گناه نبوده، الخطیئه بر اشتباه، الذنب بر عقوبت گناه و السیئه بر زشتی وبدی دلالت دارند. در بررسی معنای نسبی واژگان گناه در قرآن بر مبنای اصول ایزوتسو این دستاورد حاصل گردید که الاثم در مورد گناهان عمدی و با کاربرد غالب در حوزه گناهان حقوقی، قضایی، احکام عملی دین ونیز گناهان قلبی استعمال شده است. الجرم برخلاف کاربرد جزایی خود، برگناهان قلبی و باطنی با وعده مجازات، الجناح بر گناهان مربوط به احکام تشریعی و برای رفع توهّم گناه، الخطیئه در برگیرنده گناهان ظاهری، باطنی، کوچک، بزرگ، عمدی وغیرعمدی با اکثریت عمدی و نیز قابل بخشش، الذنب دارای دایره اطلاق گسترده و بیشتر به معنای عمومی گناه با عواقب دامنگیر والبته قابل گذشت و السیئه برگناهان ظاهری و باطنی،