تقابل و تعامل مرکز و حاشیه در اشعار سیف فرغانی سازوکار شیوه تقابل سازی انتقادی که سیف فرغانی در اشعار اجتماعی و انتقادی اش استفاده می کند، باهدف شاعر و وضعیت محیطی که وی در آن زندگی می کند، متناسب است. بررسی این تقابل ها بر اساس مرکز یا حاشیه بودنشان در شعر، این امکان را به ما می دهد که ارتباط بین هدف شاعر و نوع بیان وی از این تقابل ها را دریابیم. از میان این تقابل ها از دید شاعر، یکی در جایگاه مرکز و دیگری در جایگاه حاشیه قرار می گیرد که گاهی جایگاه این مرکز و حاشیه در جامعه شاعر وارونه است. به همین علت، سیف با کمک انتقاد و گاه در قالب پند و نصیحت، سعی در نا مرکز کردن این مرکزها در جامعه دارد؛ بر این اساس، علاوه بر بررسی تقابل ها و مشخص شدن مرکز یا حاشیه بودن این تقابل ها، می توانیم به خوانشی تاریخی از آن ها و تأثیر آن بر نوع بیان سیف بپردازیم. می توان گفت: مفهوم «خاصیت آیینگی متن» در شعر سیف به خوبی نمود و بروز دارد؛ درواقع، خواننده اشعار سیف از رهگذر این تقابل ها می تواند خوانشی برون متنی از متن نیز داشته باشد و به شرایط و اوضاع اجتماعی عصر شاعر پی ببرد. پس از بررسی این تقابل ها مشخص خواهد شد که رابطه تنگاتنگی بین این تقابل ها با اهداف و اغراض شاعر وجود دارد. در این پژوهش تقابل های موجود در بیست و پنج قصیده از قصاید دیوان سیف فرغانی از نظر مرکز و حاشیه بودنشان مورد بررسی قرار گرفته است.
