هر شاعری تلاش می کند احساسات درونی خود را به طرق مختلف نشان بدهد. یکی از این ابزارها موسیقی شعر است. موسیقی به انتقال احساس درونی شاعر کمک می کند؛ یعنی شاعر متناسب با حالات درونی خود وزن خاصی را ابداع می کند و می تواند به مدد قافیه و ردیف و بهره گیری از کلمات متناسب، حالات و احساسات درونی خود را نشان دهد. کمال الدین اسماعیل اصفهانی از شاعران قصیده سرای اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم و از شاعران نامی ایران است، او را در ابداع مضمون های نو و بدیع سرآمد دیگر شاعران می دانند. اشعار این شاعر در موارد مختلف مورد بررسی قرار گرفته، کاوش هایی به سرانجام رسیده است اما در بحث موسیقی بیرونی، پژوهش های جداگانه ای بر اشعار کمال الدین صورت نگرفته است. در بحث موسیقی کناری این شاعر در به کار بردن ردیف های دشوار شهرت دارد و از این نظر اشعار او را می توان از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار داد. در اشعار کمال الدین موسیقی شعر، تأثیر فراوانی در رساندن هرچه بهتر مفهوم مورد نظر شاعر و برانگیختن عواطف و احساسات وی دارد. در بیشتر سروده هایی که منبع الهام آن عاطفه و احساس شخصی شاعر (و نه امری فرمایشی) است، میان وزن و مضمون تناسب وجود دارد؛ برهمین اساس این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی، موسیقی بیرونی و کناری اشعار کمال الدین را مورد بررسی و واکاوی قرار دهد و نشان دهد که موسیقی در انتقال مفهوم و در پیوند با مضمون ارتباط تنگاتنگی دارد .بدین منظور اشعار کمال الدین در دو محور موسیقی بیرونی (وزن شعر) و موسیقی کناری (ردیف و قافیه) تحلیل شد و تلاش شد به این پرسش ها پاسخ داده شود: 1. کمال الدین اصفهانی در سرودن قصاید، غزلیات، قطعات و ترکیب بندها به چه بحرهایی تمایل داشته است و قافیه و ردیف در اشعار او چه کارکردی دارند. 2. چه تناسبی میان موسیقی بیرونی و کناری شعر کمال الدین و محتوا و مضمون اشعار او وجود دارد. دستاورد پژوهش بیانگر آن است که کمال الدین شاعری است که در بهره گیری از اوزان عروضی تبحر داشته است و وزن های پرکاربرد شعر فارسی در بیش از هشتاد درصد سروده های وی نمود یافته است. او در بیشتر موارد با توجه به موضوع و مضمون شعر و نیز با توجه به عاطفه و احساس شخصی خویش موسیقی سروده خود را انتخاب کرده است و تلاش کرد تا با گزینش وزن مناسب، مقصود و مراد ذهنی اش را هرچه رساتر به خواننده القا کند.
