تحلیل گفتمان موضوعی میان رشته ای است که ریشه در رشته زبان شناسی همگانی دارد و رویکرد نوین و توسعه یافته آن؛ یعنی زبان شناسی انتقادی و به دنبال آن تحلیل گفتمان انتقادی، در دهه های اخیر گستره وسیعی همچون رشته های ادبیات، جامعه شناسی، فلسفه، علوم سیاسی، هنر و روانشناسی را دربر گرفته است. تحلیل گفتمان انتقادی سیری تکوینی از تحلیل گفتمان در مطالعات زبان شناختی است که تحلیل گفتمان را به لحاظ نظری و روش شناختی از سطح توصیف متون به سطح تبیین ارتقا داده است و به لحاظ محدوده تحقیق نیز گستره آن را از سطح بافت موقعیت فرد به سطح کلان؛ یعنی جامعه، تاریخ و ایدئولوژی وسعت بخشیده است. تحلیل گفتمان به روش انتقادی از سه سطح تحلیل برخوردار است: سطح توصیف، که در این سطح متن براساس مشخصه های زبان شناختی اعم از آواشناسی، واج شناسی، نحو، ساخت واژه یا صرف و معنی شناسی و تا حدودی کاربرد شناسی مورد توصیف و تحلیل واقع می شوند. سطح تفسیر که به تفسیر متن بر مبنای آنچه که در سطح توصیف بیان شده با در نظر گرفتن بافت موقعیت و مفاهیم و راهبردهای کاربردشناسی زبان و عوامل بینامتنی می پردازد. در آخر سطح تبیین که به توضیح چرایی تولید چنین متنی از میان امکاناتِ مجاز موجود در آن زبان برای تولید متن در ارتباط با عوامل جامعه شناختی، تاریخی و... می-پردازد. محققانی نظیر «هاج و کرس»(1976)، «فرکلاف»(1989)، «ون دایک» (1996)و «ون لیوون» (1996) در تحلیل مباحث گفتمان مدار بر مؤلفه هایی چون؛ گزینش لغات و تعبیرات خاص(نام دهی)، به کارگیری مجهول در برابر معلوم یا برعکس، بهره گیری از الگوهای متفاوت جمله و فرایند اسم سازی تأکید دارند. بر همین اساس در این پژوهش نگارنده تلاش کرده است به روش توصیفی-تحلیلی، نمودِ این مؤلفه ها را در برخی از قصاید انوری ابیوردی بررسی کند و به این پرسش پاسخ دهد که در قصاید انوری چه ساختارهای گفتمان مداری نمود پیدا کرده است و کدام یک از این ساختارهای گفتمان مدار در قصاید انوری نمود بیشتری دارد؟
