این نوشتار، با بررسی فرایند شناسایی، شکل گیری و تثبیت هویت ایرانی در دوران ماد و هخامنشی، به دنبال بازشناسی تصور ایرانیان درباره موجودیت تاریخی، سیاسی، فرهنگی و جغرافیاییشان در روزگار باستان است. دو مفهوم «اریانِم شَینَه» و اریانِم وئجه (سرزمین ایرانیان) نشان دهنده برداشت و تصور ایرانیان اوستایی درباره هویت ایرانی هستند و ایرانیان مادی و پارسی این مفاهیم را به غرب انتقال دادند. در غرب ایرانیان مادی با چیره ساختن عنصر ایرانی بر فلات ایران، رهبری شورشهای علیه آشور و کشورگشایی های گسترده تا شرق و غرب، هویت ایرانی را به دنیای باستان شناسانیدند. گام بعدی را ایرانیان پارسی به رهبری داریوش برداشتند و داریوش با بهره برداری از فرصت شورشهای قومی- دودمانی پس از مرگ کمبوجیه کوشید با در پیش گرفتن سه رویکرد هویت بخش فرهنگی(زبان آریایی)، سیاسی- جغرافیایی(هسته مرکزی سرزمینهای ایرانی) و دینی(قرار دادن اهوره مزدا در مقام خدای آریاییان)، بیش از پیش میان اقوام ایرانی همبستگی ایجاد کند و پیوند آنها با امپراتوری هخامنشی را به منزله پادشاهی ایرانیان، استوارتر سازد. برنامه سیاسی داریوش در ابعاد تاریخی، سیاسی، جغرافیایی، دینی و فرهنگی، به هویت ایرانی تداوم و پویایی بخشید و آرمان تاسیس ایران در معنای سیاسی را برای اشکانیان و ساسانیان بنیاد نهاد. پس از فروپاشی پادشاهی هخامنشی ادبیاتی دینی و پیشگویانه درباره آمدن شاهی ایرانی پدید آمد که با برخورداری از عناصر و مفاهیم قومی- سیاسی، از بازگشت شاهی ایرانی و نابودی تبار و نژاد اسکندر به دست آنهایی که می خواست نسل آنها را بر افکند، آگاهی می داد. فرایند ایران گرایی را اشکانیان گویا از همان سالهای نخست پادشاهی آغاز کرده بودند و برای این کار به دودمان سازی بر پایه سنت ایرانی و ایجاد پیوندهایی میان خود و هخامنشیان روی آوردند. بهره گیری از خط آرامی و حک نگاره ارشک با کلاه و کمان سکایی از یک سو بیانگر زنده بودن سنت های ایرانی هخامنشی در میان ایرانیان سرزمین های شرقی و سیاست شاهان اشکانی برای زنده نگهداشتن این سنت ها و کوشش آنها برای پیوند دادن خود با این سنت ها بود. یکی از مهمترین دستاوردهای اشکانیان در پویایی و پایداری هویت ایرانی در شکل سنت حماسه ملی ایران بروز یافت و اشکانیان نقش شایان توجهی در شکل گیری و انتقال حماسه ملی داشتند. سنت روایت سرگذشت شاهان
