عتاب در لغت به معانی تباهی و فساد ، دور شدن و فاصله گرفتن و به خطا رفتن و در اصطلاح قرآنی به معنی سرزنش کردن با کمی خشم و ابراز ناراحتی است و با کلماتی چون توبیخ و تأنیب و تثریب و غیر اینها در دلالت معنی فرق دارد . در قرآن کریم ، انبیاء الهی و مؤمنان توسط خداوند مورد عتاب قرار گرفته‌اند که برخی از آن عتاب ها، نرم و خفیف و برخی دیگر سخت و شدید بوده و به تهدید منجر شده است . پژوهش حاضر که با روش توصیفی - تحلیلی در بستر مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفته ، عتاب‌های الهی انبیاء عظام و مؤمنان را بررسی کرده و در صدد پاسخگویی به این پرسش است که خداوند متعال چگونه و با چه عللی و به چه شیوه ای انبیای عظام و مؤمنان را عتاب کرده و اساساً سبک عتاب چگونه بوده است و دیدگاه سه تفسیر معاصر یعنی تفسیر احسن الحدیث نوشته علی اکبر قرشی ، تفسیر نمونه نوشته ناصر مکارم شیرازی و همکارانش و تفسیر فی ظلال القرآن نوشته سیّد قطب در مورد آن عتاب‌ها چیست ؟ بر اساس نتایج این پژوهش ، نویسندگان سه تفسیر مذکور، انبیای عظام را از ارتکاب گناه مطلق یا گناه کبیره مبرّا دانسته و عتاب‌های آنها را به جهت ارتکاب خطا و اشتباه سهوی یا از قبیل «إیّاک أعنی و اسمعی یا جاره» دانسته‌اند. ولی ارتکاب گناه ( اعمّ از کوچک و بزرگ ) در مؤمنان امکان پذیر است و مؤمنان به جهت ارتکاب گناه، خطا و اشتباه و لغزش مورد عتاب قرار گرفته اند.در این میان ، بیشترین عتاب‌های الهی مربوط به عتاب پیامبراکرم (ص) بوده است که کثرت آن ، نشان دهنده توجّه و عنایت پروردگار متعال به نبی مکرّم اسلام (ص) است و نه بزرگ‌نمایی اشتباهات ایشان .
