علی خدیوی

شاه‌توت (Morus nigra L.) از زمان‌های گذشته در کشور‌های بسیاری مورد کشت قرار می‌گرفته است و در مناطق مختلف با نام‌های متفاوتی خوانده می‌شود. در پژوهش حاضر، تعداد 112 ژنوتیپ شاه‌توت از 17 منطقه در محدوده استان مرکزی و کاشان، شهر برزک جمع‌آوری شد. آزمایش‌های بیوشیمیایی، به‌منظور ارزیابی اسیدیته قابل تیتراسیون (TA)، آنتوسیانین، آنتی‌اکسیدان، فلاونوئید، فنول، مواد جامد محلول (TSS) و pH انجام شد. تجزیه واریانس نشان داد که صفات بیوشیمیایی اندازه‌گیری شده دارای تفاوت‌های معنی‌داری بین ژنوتیپ‌ها هستند. بیش‌ترین ضریب تغییرات مربوط به محتوی فلاونوئید کل بود (09/42 درصد) و کم‌ترین میزان مربوط به pH (16/6 درصد) بود. چهار صفت بیوشیمیایی دیگر شامل اسیدیته قابل تیتراسیون، آنتوسیانین، فنول کل و فعالیت آنتی‌اکسیدانی دارای ضریب تغییرات بیش از 20 درصد بودند. در تجزیه به روش کلاستر، ژنوتیپ‌ها بر اساس صفات بیوشیمیایی در دو گروه اصلی با زیرگروه‌های مختلف قرار گرفتند. با توجه به تجزیه دی‌پلات، ژنوتیپ‌ها در چهار طرف پلات قرار گرفتند. بر این اساس ژنوتیپ‌هایی که در محدوده نزدیک به‌هم قرار دارند از نظر صفات مؤثر در عامل‌های اول و دوم شباهت بیش‌تری به‌هم داشته و در یک گروه قرار گرفتند. پیشنهاد می‌شود از ژنوتیپ‌های برتر مربوط به مناطق مختلف که مورد بررسی قرار گرفته اند و دارای ویژگی‌هایی هستند که به عنوان ژنوتیپ‌های مطلوب معرفی شده‌اند در برنامه‌ریزی‌ها و امور مربوط به به‌نژادی استفاده گردد. هم‌چنین پیشنهاد می‌شود به منظور دستیابی به این محصول به صورت تازه‌خوری و بهره‌مندی از خواص دارویی آن به صورت گسترده باغ‌هایی تجاری از شاه‌توت احداث گردد تا ضمن بهره‌برداری از عملکرد بالای این درخت، به‌عنوان یک محصول مهم در صنایع غذایی و مصرف جامعه مورد توجه قرار گیرد.