مقدمه و هدف: این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی آموزش به روش نقشه مفهومی و سنتی بر پردازش شناختی، لذت یادگیری و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان در درس تاریخ پایه یازدهم بوده است. موارد و روش‌ها: جامعه آماری پژوهش حاضر را دانش آموزان دختر پایه یازدهم تشکیل می‌دهد که در سال تحصیلی 1400-1401 مشغول تحصیل بوده‌اند. از جامعه آماری مذکور 44 دانش‌آموز بصورت غیر تصادفی در دسترس انتخاب شدند و در دو گروه 22 نفره آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار سنجش پژوهش حاضر پرسشنامه پردازش شناختی اسکوونبرگ و اسکیلدر (1996)، پرسشنامه هیجانات تحصیلی پکران(2002) و آزمون محقق ساته عملکرد تحصیلی درس تاریخ بوده است، برای بررسی روایی محتوایی این آزمون از محاسبه روایی محتوایی CVR استفاده شد و برای همه سوالات این عدد بالاتر از 8/0 به دست آمد و روایی همه سوالات مورد تایید قرار گرفت. طریق اجرای این طرح به این گونه بوده است که بعد از انتخاب نمونه‌ها، به دو گروه 22 نفره آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابتدا پیش آزمون عملکرد تحصیلی، لذت یادگیری و پردازش شناختی از هر دو گروه به عمل آمد و سپس گروه آزمایش در معرض متغیر مستقل، یعنی آموزش به روش نقشه مفهومی قرار گرفتند و گروه کنترل به روش سنتی آموزش‌های لازم را دریافت کردند. پس از پایان طرح، مجدد از هر دو گروه آزمایش و کنترل پس‌آزمون عملکرد تحصیلی، لذت یادگیری و پردازش شناختی به عمل آمد و نتایج با استفاده از آزمون کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها : نتایج نشان داد آموزش به روش نقشه مفهومی بر پردازش شناختی، لذت یادگیری و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان موثر بوده (05/0>P) و بر اساس توان اتای به دست آمده آموزش به روش نقشه مفهومی بیشترین تاثیر را به ترتیب بر لذت یادگیری، عملکرد تحصیلی و پردازش شناختی داشته است. نتیجه‌گیری: در پایان پیشنهاد شده است که معلمان تدریس با استفاده از نقشه مفهومی را جزء برنامه‌های درسی خود قرار دهند و کلاس‌های ضمن خدمت برای معلمان جهت چگونگی آماده‌سازی و طرح نقشه مفهومی برای معلمان برگزار گردد.
