1403/10/07
سید ابوالفضل سجادی

سید ابوالفضل سجادی

مرتبه علمی: دانشیار
ارکید: https://orcid.org/0000-0001-6340-123X
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس:
دانشکده: دانشکده ادبیات و زبان های خارجی
نشانی: دانشگاه اراک، گروه زبان و ادبیات عربی
تلفن:

مشخصات پژوهش

عنوان
ألفاظ الأخلاق فی کلام الإمام الحسین "علیه السلام" دراسه فی ضوء نظریه الحقول الدلالیه
نوع پژوهش
پایان نامه های تقاضا محور و غیر تقاضا محور
کلیدواژه‌ها
الکلمات المفتاحیه: ألفاظ الأخلاق، الامام حسین(ع)، نظریه الحقول الدلالیه.
سال 1401
پژوهشگران سید ابوالفضل سجادی(استاد راهنما)، محمد جرفی(استاد مشاور)، مرفت فاضل جسین الخفاجی(دانشجو)

چکیده

تنطلق نظریه الحقول الدلالیه من تصور عام، وهو أن کلمات اللغه لم تضع مبعثره، وإنما هناک نظام متجانس تکون فیه الکلمات علی شکل مجموعات، تحظی کل مجموعه بمجال مفاهیمی یسمی ب" الحقل الدلالی"، بحیث إن هذا الأخیر یتأسس علی جمع الکلمات التی تکون لها معانی متقاربه، ذات السمات الدلالیه المشترکه، ثم جعلها تحت لفظ عام وشامل یجمعها وقد أجریت هذه الدراسه و هذه الحقول ضمن النظریه حول ألفاظ الأخلاق فی کلام الإمام الحسین علیه السلام لأن الأخلاق عامل مهم فی حیاه الإنسان، ولها أهمیه کبیره فی تنظیم حیاته فی هذا الکون الفسیح، والتعامل بها کفیل بتحقیق السعاده فی الدارین، و معرفه المحمود منها والعمل به یوصل إلی الهدف المنشود، وکتب الإمام الحسین ( علیه السلام ) ورسائله وخطبه احادیثه غنیه بألفاظ الأخلاق؛ وذلک لکونها تمثل منظومه أخلاقیه متکامله کفیله بتنظیم علاقه الإنسان بربه وعلاقه الإنسان بنفسه وفضلا عن ألفاظ الأخلاق توجد عبارات وتراکیب تعبر عن الأخلاق فی کلامه ( علیه السلام ) فهو بحق إمام البلاغه والبیان، وتتناول هذه الدراسه نظریه الحقول الدلالیه من جانبین ، الجانب التنظیری ، الذی هو ماده الفصل الثالث ، وفیه عرض لمفهوم النظریه ، وتطورها التاریخی ،تعریفا ً وتأصیلا ثم فی مبحث اخر عن الإمام الحسین علیه السلام . أما الجانب الأخر فهو الجانب التطبیقی ، الأول منهما تضمن ألفاظ الأخلاق المحموده فی کلام الإمام ، فی حین بینتُ فی القسم الآخر ألفاظ الأخلاق المذمومه،.أما القسم الثالث فقد ذکرت فیه بعض الألفاظ التی تتناوب فیها دلاله المدح والذم الإیجاب والسلب . وهو ماده الفصل الرابع ، لألفاظ الأخلاق التی وردت فی أحادیث وکلام الإمام الحسین علیه السلام ، عن طریق توزیعها إلی حقول ، ودرس سماتها وعلاقاتها الدلالیه .وقد اعتمدت فی کتابه بحثی هذا علی جمله من المصادر اللغویه القدیمه والحدیثه فضلا عن کتب الأخلاق والآداب وغیر ذلک کما اعتمدت فی هذا البحث علی المنهج الوصفی التحلیلی وکان من أهم نتائج هذه الرساله أن نظریه الحقول الدلالیه تسهم فی إبراز المعنی الدقیق للکلمه ، وذلک من خلال وجودها مع العائله اللغویه التی تنتمی إلیها. کما تسهم النظریه فی إیجاد فهم علمی لظاهره الإیحاء التی تبرز بشکل واضح فی الکتابه الأدبیه ، إذ جزء کبیر من طاقه الکلمه الإیحائیه یکمن بعلاقاتها الدلالیه مع الألفاظ الأخری فی حقلها. تظهر الدراسه عدم وجود علاقه جزء من کل فی حقل الأخلاق ، مما یعنی أن المفاهیم الأخلاقیه فی . حسن الناطق العربی غیر قابله للتجزیء .کما و تظهر الدراسه وجود ملامح دلالیه متحرکه بین النفی والإثبات حیناً ، وبین الوجود وعدمه حیناً آخر ، ولیس بالضروره أن الملمح الدلالی ثابت لا یتغیر ونصل من خلال هذا العرض الموجز لنظریه الحقول الدلالیه أن التراث العربی عرف السمات العامه التی قامت علیها هذه النظریه ویرجع ذلک إلی مرحله جمع اللغه وتألیف المعاجم، فکانت المباحث المتعلقه بالحقول الدلالیه واضحه تحتاج فقط لبعض التصنیف والترتیب، ویمکن القول أن نظریه الحقول الدلالیه ذات أصول عربیه تتجسد من خلال المنهج الذی سار إلیه أصحاب الرسائل اللغویه ثم سار إلیه أصحاب المعاجم الکبری التی جمعت ماده تلک الرسائل، وأن علماء العربیه قد کانوا علی درایه بالمبادئ العامه التی قامت علیها هذه النظریه، قبل أن یعرفها علماء اللسانیات العربیه.ثم إن المعاجم حصن العربیه الحصین وخیر ما تفق علیه العقلیه اللغویه العربیه عملا ینفع الناس فیمکث فی الأرض ولئن کانت معاجم الألفاظ قمه التألیف والبحث فی العربیه, فإن معاجم المعانی قد وجدت طریقاً سالکه فی حقول الدلاله التی ضمنتها الرسائل اللغویه.