سفید مشکک ( Ajuga chamaecistus ) متعلق به تیره‌ی نعناییان (Lamiaceae) می‌باشد که عموما در مناطق خشک و کوهستانی جنوب غربی و جنوب شرقی فلات ایران می-روید. برداشت بی‌رویه، شرایط نامساعد آب و هوایی و چرای بی رویه، رشد و بقای این گیاه را در زیستگاه‌های بومی به خطر انداخته است. این گیاه حاوی ترکیباتی ازجمله: آنتی اکسیدانی، آنتوسیانین ها، اسید فرولیک، تانن ها و نیز فلاونوئیدها می‌باشد. این گیاه دارای خواص متعددی از جمله التیام دهنده‌ی زخم‌ها، کاهنده قند خون و نیز اثرات آنتی باکتریال عصاره این گیاه می-باشد. از این رو شناسایی رویشگاه‌های طبیعی این گیاه و بررسی تنوع ریخت‌شناختی و بیوشیمیایی آن برای حفاظت از جمعیت آن ضروری است. در پژوهش حاضر در فصل بهار سال 1401 مناطق رشد این گونه در هفت نقطه‌ی استان مرکزی شناسایی و 70 نمونه گیاهی از هفت جمعیت رشد یافته در این مناطق ( سفید خانیI ، سفید خانیII ، کودزر، حسن آباد، رباط میل، شازند و خانه میران) برای ارزیابی تنوع ریخت‌شناختی و بیوشیمیایی انتخاب شدند. دوازده صفت ریخت‌شناختی با روش‌های مختلف آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. صفاتی نظیر رنگ گل آذین، رنگ ساقه گل دهنده، رنگ برگ و میزان کرک برگ ( به ترتیب 44/48، 95/47، 37/47 و 62/44 درصد ) بیشترین ضریب تغییرات صفات را بین جمعیت‌ها دارا بودند. در بین تمامی جمعیت‌ها بیشترین میزان فنل مربوط به سفید خانیII-1 با مقدار 53/1 گالیک اسید بر گرم و بیشترین میزان فلاونوئید نیز مربوط به نمونه ی حسن آباد-1 با مقدار 30/3 کوئرسیتین بر گرم و بیشترین میزان محتوای آنتی اکسیدانی نیز مربوط به نمونه ی سفید خانیII-2 با مقدار 68/0 آسکوربیک اسید بر گرم بود. در بررسی حاضر، تغییرات ریخت شناختی و بیوشیمیایی قابل توجهی در جمعیت های سفید مشکک جمع آوری شده در مناطق مختلف استان مرکزی مشاهده شد که ممکن است به عوامل مختلف بوم شناختی، جغرافیایی و عوامل ژنتیکی آن ها نسبت داده شود.
