محمد حسین آبنوسی

پیشرفت بسیار سریع در نانوبیوتکنولوژی به‌ منظور درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌های مختلف، زمینه جدیدی را به نام سیستم‌های دارورسانی ایجاد نموده است. سیستم‌های دارورسانی نوین با توجه ‌به افزایش عملکرد داروها توجه بسیار زیادی را به خودشان جلب کرده است. با توسعه فناوری نانو، سامانه‌های دارورسانی بسیاری، ازجمله نیوزوم‌ها مورد مطالعه قرار گرفتند. نیوزوم‌ها اساساً وزیکول‌هایی مبتنی ‌بر سورفکتانت غیریونی هستند که از هیدراتاسیون در محیط آبی ایجاد می‌شوند. بیماری سرطان بعد از بیماری قلبی و عروقی یکی ‌از مشکلات بسیار جدی سلامت جوامع امروزی می‌باشد که شایع‌ترین علت مرگ و میر است. با توجه به اینکه اتوپوساید در درمان بسیاری از سرطان‌ها از جمله سرطان پستان استفاده شده و باعث بروز اثرات منفی بر سلول‌های سالم نیز می‌شود، در مطالعه حاضر سامانه دارورسانی نیوزومی حاوی داروی اتوپوساید تهیه و اثرگذاری آن در مقایسه با داروی آزاد بر سلول‌های MDA-MB231 مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش سامانه دارورسانی نیوزوم حاوی داروی اتوپوساید به روش هیدراتاسیون لایه نازک با استفاده از کلسترول و سرفکتانت غیریونی (Span20) با نسبت (1:1) تهیه شد. سامانه دارورسانی نیوزومی با استفاده از تکنیک‌های پراکندگی نور دینامیک (DLS)، سنجش پتانسیل زتا و طیف سنجی مادون قرمز (FTIR) مشخصه‌یابی شدند. رهایش دارو از سامانه دارورسانی نیوزومی در شرایط آزمایشگاهی توسط کیسه دیالیز (in vitro) و پوست موش (ex vivo) بررسی شد. در ادامه پژوهش، تاثیر داروی اتوپوساید و سامانه حاوی دارو با استفاده از مقادیر IC50 بدست آمده بر روی سلول‌های سرطانیMDA-MB231 مورد بررسی قرار گرفت. در این رابطه توانایی زیستی، مورفولوژی سلول‌ها از طرفی و سلامت DNA توسط الکتروفورز آگارز و تست کامت بررسی شد. همچنین اثر استرس اکسیداتیو القاء شده توسط اتوپوساید و سامانه‌ی نیوزومی حاوی اتوپوساید به‌واسطه میزان تولید مالون دی آلدهید، کاهش میزان آنتی‌اکسیدان کل سلول و کاهش فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز بررسی گردید. سامانه نیوزومی حاوی دارو دارای سایزی حدود nm238 و توزیع اندازه ذرات (PDI)، حدود 143/0 و پتانسیل زتا حدود 09/29+ میلی‌ولت بود. ضمنا میزان بارگذاری دارو نیز حدود 3/90% مشاهده گردید. نتایج حاصل ‌از (FTIR) نشان داد، دارو در موقعیت مناسبی در سامانه قرار گرفته است و هیچ‌گونه پیک جدیدی مشاهده نشد، که نشان‌ می‌دهد برهمکنش‌های شیمیایی بین سامانه و دارو رخ نداده است. مطالعات رهایش داروی اتوپوساید از سامانه نیوزومی توسط کیسه دیالیز (in vitro)و پوست موش(ex vivo) بررسی و مشاهده شد که به ترتیب بعد از گذشت 24 ساعت حدود 51% و 45 % دارو اتوپوساید نیوزومه شده آزاد شد. مدل سینتیکی رهایش دارو در روش کیسه دیالیز از مدل مرتبه یک پیروی کرد و نشان داد سرعت رهایش وابسته به غلظت می‌باشد. در روش استفاده از پوست موش مدل سینتیکی از مدل مرتبه صفر تبعیت نمود که نشان می‌دهد سرعت رهایش اتوپوساید از غلظت آن مستقل و در طول زمان ثابت می‌باشد. در مطالعه حاضر مشخص شد که IC50 برای داروی آزاد به ترتیب در مدت زمان 48 و 72 ساعتµg 26/33 وµg 49/31 و برای سامانه نیوزمی به همراه دارو در مدت زمان مذکور به ترتیب µg 76/16 و µg52/14 می‌باشد. از طرفی آنالیز داده‌ها نشان داد که سامانه نیوزومی به‌ تنهایی هیچ‌گونه سمیتی برای سلول‌ها نداشته است. البته تیمار سلول‌های MDA-MB231 با غلظت‌های مختلف از سامانه نیوزمی حاوی داروی اتوپوساید در مدت زمان 48 و 72 در مقایسه با داروی آزاد توانست توانایی زیستی و تکثیری این سلول‌ها را به ‌صورت معنی‌داری (05/0p<) در مقایسه با گروه گنترل و گروه تیمار شده با داروی آزاد کاهش دهد. در بررسی‌ها مشاهده شد که میزان استرس اکسیداتیو القاء شده در سلول‌های MDA-MB231 با توجه به تولید میزانMDA ، توسط سامانه حاوی دارو به‌ صورت معنی‌دار بیشتر از گروه تیمار شده با داروی آزاد بود. از طرفی نتیجه مشابهی در خصوص کاهش میزان TAC و فعالیت آنزیم کاتالاز و سوپراکسیداز نیز مشاهده شد. همچنین آزمون کامت و بررسی شکستگی DNA بر روی ژل آگارز نشان داد که تیمار سلول‌های MDA-MB231 با سامانه‌ی حاوی دارو در مقایسه با داروی آزاد، شکستگی بیشتری در DNA سلول‌های تحت تیمار ایجاد کرده است. با توجه به نتایج ذکر شده، سامانه دارورسانی نیوزوم حاوی داروی اتوپوساید می‌تواند با غلظت کمتری از دارو باعث مرگ سلول‌های سرطانی شود، لذا سامانه جدید نیوزمی کاندیدای مناسبی برای درمان سرطان پستان بوده و از آنجا که میزان کمتر دارو استفاده می‌شود، هزینه درمان و اثرات ناخواسته داروی اتوپوساید نیز کمتر خواهد بود.