مهدی محمدی قلعه نی

ارزیابی رابطه بین رخدادهای خشکسالی و انتشار گازهای گلخانه‌ای حاصل از فعالیت‌های کشاورزی به‌دلیل تاثیرات گسترده‌ای که در محیط زیست و اقتصاد دارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین انتشار گازهای گلخانه‌ای حاصل از تولید 18 گیاه زراعی اصلی در قالب پنج دسته غالب شامل؛ غلات (گندم، جو، برنج و ذرت)، بقولات (یونجه، لوبیا، نخود و عدس)، دانه‌های روغنی (سویا، آفتابگردان، کلزا، گلرنگ، کرچک، کنجد و بادام‌زمینی)، غده‌ای (سیب‌زمینی و چغندرقند) و الیافی (پنبه) با شاخص‌های خشکسالی شامل؛ شاخص بارش استاندارد شده (SPI)، شاخص بارش-تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI)، شاخص رطوبت خاک استاندارد شده در دو لایه بالایی خاک (SSI1 و SSI2)، شاخص خشکسالی استاندارد دومتغیره شامل؛ MSDI1 بر اساس بارش و تبخیروتعرق پتانسیل (P&ETref)، MSDI2 بر اساس بارش و رطوبت خاک در لایه اول خاک (P&SM1) و MSDI3 بر اساس بارش و رطوبت خاک در لایه دوم خاک (P&SM2) در اقلیم‌های مختلف ایران (مرطوب ساحلی، کوهستانی، نیمه کوهستانی، نیمه بیابانی، بیابانی و بیابان ساحلی) طی سال‌های 2020-1980بود. نتایج نشان داد که متغیر اقلیمی بارش ارتباط معنی‌داری با افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در اقلیم‌های مختلف ایران ندارد. در صورتی که مقادیر تبخیروتعرق پتانسیل در طی سال‌های مورد بررسی در این مطالعه روند معنی‌داری را نشان داد. هم‌چنین بیشترین انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال 2019 معادل 443 میلیون تن گزارش شد، که بیشترین انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌ترتیب مربوط به انرژی برق (1/47 %) و کود نیتروژن (75/25 %) بود. هم‌چنین ارزیابی اثربخشی شاخص‌های خشکسالی برای پایش تأثیر اقلیم بر انتشار گازهای گلخانه‌ای، نمایش بهتر شاخص‌های SPI، SPEI و MSDI1 را نشان داد. توانایی محاسبه این شاخص‌ها در مقیاس‌های زمانی مختلف باعث می‌شود که اثرات خشکسالی با دقت بیشتری نسبت به استفاده از شاخص‌های فاقد این ویژگی تعریف شود. این شاخص‌ها داده‌های اقلیمی کمتری نیاز داشتند، که این موضوع در هنگام انجام تحلیل‌ها بر اساس عدم دسترسی به داده‌های اقلیمی مورد توجه قرار می‌گیرد.