استرس اکسیداتیو عدم تعادل بین اکسیدانها و آنتیاکسیدانها در سطح سلولی است که منجر به ناباروری در مردان می شود. چندین دهه است که گونههای واکنشی اکسیژن به عنوان عامل مخرب و آسیبرسان به سلولها و بافتها شناخته شده است، سلولها برای کنترل فعالیتهای فیزیولوژیک خود مقادیر کم و کنترل شده ROS را تولید میکنند در شرایط طبیعی، ROS تولید شده در مایع منی، به طور پیوسته توسط آنتیاکسیدانهای مایع منی غیرفعال میشود، زنجیرههای اسید چرب غیراشباع در غشای پلاسمایی اسپرم نسبت به شرایط استرس اکسیداتیو آسیبپذیر است و بدین ترتیب اسپرماتوزوآ برای غلبه بر شرایط استرس اکسیداتیو به سیستمهای آنتیاکسیدانی خارج سلولی وابسته است. یکی دیگر از دلایل ایجاد شرایط استرس اکسیداتیو برای اسپرماتوزوآ، علاوه بر پایین بودن سطح آنتیاکسیدانها در مایع منی، تولید بیش از حد ROS توسط اسپرماتوزوآ با مورفولوژی غیرطبیعی است بنابراین یکی از دلایل ایجاد شرایط استرس اکسیداتیو در مایع منی ناشی از عدم تعادل بین تولید ROS و غیرفعال شدن آن توسط آنتیاکسیدانها است. قرار گرفتن در معرض غلظتهای بالای ROS باعث اختلال در غشاء میتوکندری، غشاء پلاسمایی و همچنین قطعه قطعه شدن کروموزومی میشود که این امر باعث کاهش تحرک و زنده ماندن اسپرم میشود. افزایش تشکیل ROS با کاهش تحرک اسپرم همراه است. این احتمال وجود دارد که افزایش تولید ROS در نهایت سبب کاهش فسفوریلاسیون پروتئینهای آکسونمی و عدم تحرک اسپرم شود. این حالت منجر به کاهش سیالیت غشاء که به نوبه خود برای ادغام اسپرم- اووسیت لازم است، نیز میشود. استفاده از آنتیاکسیدانهایی مانند سیلیمارین میتواند مانع اثرات تنش اکسیداتیو شود. خار مریم معروفترین نام رایج انگلیسی این گونه است و نام های دیگر عبارتند از: خار مریم، خار مریم، خار مریم، خار مریم، خار بانو، تاج مسیح، خار زهره، خار شفا، خار مریم، برگ خوک، خار شاهی، شیر مار، خار خار و کنگر وحشی. گیاه دارویی خار مریم در طب سنتی چین و اکثر کشورهای اروپایی به طور گستردهای در درمان اختلالات کبدی و صفراوی استفاده می شود. عصاره بذر این گیاه دارویی که به نام سیلیمارین معروف است کبد را در برابر انواع مسمومیتها محافظت مینماید. سیلیمارین شامل مجموعهای از فلاونوییدها و دیگر ترکیبات متعدد با خواص آنتیاکسیدانی، ضدالتهابی و افزایشدهنده گلوتاتیون سلولی است از جمله ترکیبات فلاونوئیدی مختلف موجود در گیاه خار مریم یا مارتیغال (Silybum marianum)، سیلیبین، سیلیکریستین و سیلیدیانین است که در مجموع سیلیمارین نامیده میشوند. در بسیاری از موارد، خاصیت آنتی اکسیدانتی سیلیمارین مسئول اقدامات محافظتی آن است. آپوپتوزیس ناشی از استرس اکسیداتیو در اسپرمها ممکن است منجر به ناباروری شود. آلایندههای زیست-محیطی و فلزات سنگین از طریق القای استرس اکسیداتیو بر سیستم تولید مثل و فراسنجههای اسپرم اثرات مضر ایجاد میکنند. سیلیمارین، بهعنوان یک آنتیاکسیدانت قوی، قادر به جلوگیری از استرس اکسیداتیو است. سیلیمارین با خاصیت آنتیاکسیدانتی خود میتواند اثرات مضر ترکیباتی مانند؛ آلومینیوم، کادمیوم، لیتیوم، نیکل، بنزوپیرن، داکسی روبیسین، تتراکربن کلرید، نیکوتین، متوترکسات، آرسینیک و استات سرب را تا حدود زیادی خنثی کند و فراسنجههای آسیبدیده اسپرم ناشی از ترکیبات مذکور را بهبود دهد. همچنین سیلیمارین در کاهش اثرات زیانآور واریکوسل و پرتودرمانی بر فراسنجههای اسپرم موثر است.
