مصر، با تمدنی چند هزار ساله و سنت های ریشه دار در پایان سده 18، به دنبال حمله ناپلئون با تمدن نوین اروپایی آشنا شد. این آشنایی، مقدمه رویارویی «سنت» و «تجدد» را در این کشور فراهم کرد. بازتاب تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حاصل از این رویارویی را می توان در آثار داستانی معاصر مصر بررسی کرد. ثلاثیه نجیب محفوظ، از جمله رمان هایی است که می توان پیامدهای حاصل از جدال سنت و مدرنیته را در آن کاوید. تقابل مردسالاری و حضور و حقوق زن در اجتماع، بحران هویت و سرگشتگی روشنفکر، غرب گرایی، آزادی فردی و تقابل علم و دین، پیامدهایی هستند که در داستان های ثلاثیه به آن پرداخته شده است. براین اساس، تضادهای روحی کمال، به عنوان روشنفکر جامعه که به صورت تقابل طبقه متوسط و اشراف، عقل و عشق، دنیای واقعی و آرمان ها، علم اروپایی و دین اسلام بروز می یابد، نتیجه تقابل استبداد (سنت) و استعمار (تجدد) در مصر است و پیامد منفی این تقابل در زندگی روشنفکرانی چون اوست. علم اروپایی می کوشد خود را جایگزین اندیشه های سنتی دینی سازد و تا حدی هم موفق می شود. از طرفی سیزا احمد قاسم یکی از منتقدان داستان های روایی است و رمان های ثلاثیه نیز یکی از مواردی است که وی به بررسی و نقد آن در اثر خود «بناء الروایه» اعم از محتوا و عناصر داستانی پرداخته است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی – تحلیلی و با هدف تبیین و نقد ثلاثیه از منظر سیزا احمد قاسم انجام شده است، از جمله دستاوردهای این پژوهش شناختن و دستیابی به فضای فکری و احساسی است که پژوهشگر به گونه ای ملموس به درک عمیقی از احساسات و عواطف حاکم و چارچوب خلق و خوی افراد، شخصیت ها و انعکاس تصاویر مواجه شده که اینها به گونه ای قدرت بهره مندی «نجیب محفوظ» از فنون توصیف، شیوه ها و ابزارهای آن را به رخ می کشاند.
