آزاده کاظمی

منطقه زاگرس با پنج میلیون هکتار جنگل تقریباً وسعتی معادل 40 درصد از کل جنگل های کشور را به خود اختصاص داده است. استفاده بی رویه از جنگل های زاگرس طی سالیان متمادی، موجب شده که این جنگل های با ارزش به اکوسیستم های حساس و شکننده ای تبدیل شوند. به منظور برنامه ریزی برای آینده جنگل ها از وضعیت گستره آنها طی دهه های گذشته ضروری است. سنجاب ایرانی از پستانداران شاخص جنگل های بلوط زاگرس است و داشتن اطلاعات کاملی از نیازهای زیستگاهی یک گونه به منظور تدوین سیاست های مدیریتی برای حفاظت از آن امری اجتناب ناپذیر است. دراین مطالعه، تغییرات کمی (سطح و تراکم) جنگل های استان لرستان با استفاده از تصاویر ماهواره ی لندست (1993 تا 2017) و برای تهیه نقشه های مطلوبیت زیستگاهی سنجاب ایرانی از نرم افزار حداکثر بی نظمی (MaxEnt) استفاده گردید. به منظور تعیین ارتباط زیستگاه سنجاب با تراکم جنگل های بلوط از رگرسیون لجستیک استفاده شد. طبقه بندی تصاویر با روش نظارت شده انجام گرفت و با تعیین نمونه های تعلیمی و استفاده از شاخص گیاهی تفاضلی نرمال شده (NDVI) کلاس های طبقه بندی شده تهیه گردید که صحت طبقه بندی برای تصویرTM ، 94% و برای تصویر OLI، 98% و ضـریب کاپـا تصویر TM و OLI بـه ترتیب 86 % و 98% محاسبه گردید. میزان مساحت جنگل و غیرجنگلی منطقه به ترتیب در سال 1993 برابـر بـا 072/560955 هکتـار و 076/2268442 هکتار و بـرای سال 2017 مساحت جنگل و غیرجنگلی به ترتیب برابر 81/409148 هکتار و 49/2420249 می باشد. در مجمـوع 6/5 درصد از سطح جنگل های منطقه مورد مطالعه تخریب و کاهش یافته است. میزان تغییرات تراکم جنگل ها با استفاده از مدل FCD برآورد شد که تراکم (10-0درصد) بیشترین درصد تراکم را در طی دو دوره به خود اختصاص داد. نتایج به دست آمده نشان داد که عمده زیستگاه های مناسب برای سنجاب ایرانی در قسمت جنوب و جنوب غربی استان قرار گرفته است (93% =AUC) و همچنین متغیرهای فاصله از رودخانه و بارش خشکترین سه ماه فصل سال مهم ترین متغیرهای موثر بر مطلوبیت زیستگاهی این گونه شناسایی شدند. در پایان نتایج مدل مکسنت نشان داد که مناطق جنگلی با تراکم متوسط، مطلوبترین زیستگاه های موجود برای گونه سنجاب ایرانی در سطح منطقه مورد مطالعه می باشد همینطور براساس رگرسیون لجستیک مشخص گردید که فاکتور تراکم پوشش درختی در استفاده از زیستگاه ت