آزاده کاظمی

امروزه آلودگی محیط زیست به عنوان یکی از مباحث بسیار مهم در زندگی بشر مطرح است. توسعه شهرنشینی و صنعتی شدن، روند فزاینده ای در آلودگی خاک به فلزات سنگین داشته است که سبب ایجاد تهدیدات جدی برای اکوسیستم های مختلف، آب های سطحی، آب های زیرزمینی، امنیت غذایی و سلامت انسان شده اند. اکثر آلودگی های فلزی پس از حداکثر دو هفته از اتمسفر به سمت خاک های سطحی رسوب کرده و در طی آبیاری و یا باران به سطوح زیرین خاک و یا آبهای زیرزمینی نفوذ پیدا می کنند. بنابراین سطوح سبز گیاهی در ارتفاع های مختلف مانند درختان، درختچه ها و چمن ها قادر به جذب آلاینده های فلزی می باشند. درخت توت نسبتا سازگاری محیطی زیاد دارد و در فضای سبز اغلب شهرهای ایران از جمله اراک به صورت گسترده کشت شده است. بنابراین در این پژوهش بررسی میزان آلودگی فلزات سنگین در اندام های برگ و میوه درختان توت مجنون (Morus alba var. pendula) و توت سفید (Morus alba) در مناطق مختلف شهر اراک و پهنه بندی و تهیه نقشه آلودگی شهر اراک با استفاده از آلودگی های نشست کرده روی اندام های این دو گونه توت مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق 13 منطقه بر اساس شبکه بندی شهر اراک و منطقه چهاردهم در روستای هزاوه واقع در 18 کیلومتری غرب اراک به عنوان شاهد انتخاب گردید. پس از عصاره-گیری مقدار 13 عناصر آلومینیوم، کروم، کبالت، نیکل، مس، روی، آرسنیک، کادمیوم، جیوه، سرب، وانادیوم، منگنز و مولیبدن در اندام های میوه و برگ درخت توت مجنون و سفید توسط دستگاه جذب اسپکترومتری نشری پلاسمای جفت شونده القایی ICP-MS اندازه گیری شد. از تخمین گرهای کریجینگ و IDM جهت درون یابی استفاده شد. نقشه تخمین متغیرها توسط نرم افزار GIS ترسیم گردید. بر اساس نتایج تفاوت معنی-داری بین گونه توت سفید و توت مجنون و اندام برگ و میوه از جنبه انباشت فلزات وجود نداشت. ولی تنوع زیادی بین مناطق در میزان تجمع مشاهده شد. درختان توت در مناطق پارک امیرکبیر، گردو، مسکن و سه راه خمین به عنوان بیشترین تجمع فلزات را داشتند ولی برعکس مناطق فوتبال و هزاوه در دسته مناطق پاک از جنبه انباشت فلزات قرار گرفتند. با مقایسه میانگین میزان انباشت فلزات مورد مطالعه با حد مجاز استاندارد ملی ایران و استاندارد جهانی FAO/WHO میوه های درختان توت شهر اراک از جنبه فلزات کروم، مس، روی، جیوه دارای حد مجاز بودند ولی آلو