قرآن کریم متنی است که در قالب زیباترین اسلوب نگاشته شده است. فصاحت و بلاغت آن را همان ابتدا حس کنجکاوی و اعجاب همگان را برانگیخت و هر کس به قدر بضاعت و توانایی خویش سعی در شناخت معانی و جلوه های جمالی و کمالی آن را داشت. گزینش زبان عربی توسط خداوند نشان از ظرفیت بالای این زبان در بیان کلام الهی دارد.قرآن ، رسالتی جهانی دارد و در قالب زبان و ادبیات عربی بر همگان عرضه شده است. بنابراین برای فهم سخن خداوند و کشف جنبه های اعجاز آن نیازمند آشنایی با زبان عربی و کسب مهارت و تخصص در زمینه ی علوم ادبی لازم است. علوم ادبی از جمله : نحو ، بلاغت و زبان از پایه های اساسی فهم اعجاز قرآن کریم هستند. از این رو می بینیم نخستین تلاش ها در زمینه ی فهم معانی آیات و کشف جنبه های بلاغت قرآن ، از سوی دانشمندان نحو و لغت صورت گرفته است و در حقیقت این دانشمندان از پیشگامان تدوین نخستین تفاسیر ادبی قرآن کریم به شمار می آیند که با تکیه بر علوم ادبی به تفسیر قرآن پرداخته اند. یکی از تفاسیر اولیه قرآن کریم که از دسته معانی القرآن هاست ، تفسیر معانی القرآن ، اثر فراء ایرانی (144 ه – 207 ه ) ، دانشمند برجسته و سرشناس نحوی قرن سوم هجری است. او در تفسیر خود از دریچه علم نحو به تفسیر قرآن کریم پرداخته است. مباحث نحوی بخش بزرگی از تفسیر او را در بر می گیرد. فراء ضمن بیان نکات نحوی ، صرفی ، لغوی و بلاغی ، به قرائتهای مختلف قرآن کریم نیز توجه کرده است و از سایر آیات قرآن ، ضرب المثل و احادیث نبوی در تایید سخن خود شاهد آورده است. این اثر به عنوان یکی از آثار پیشگام در زمینه اعجاز بلاغی قرآن کریم نیز محسوب می شود؛ زیرا در کتاب خود مسائل بلاغی قرآن را به طور ضمنی مطرح ساخته است. در این پژوهش ترجمه ی کتاب معانی القرآن فراء جلد سوم از سوره منافقون تا ناس انجام شد. این پژوهش به شرح برخی نکات ادبی ، ضمن معرفی یکی از آثار کهن در زمینه تفسیر ادبی قرآن ، راهی را جهت استفاده ی هر چه بهتر و آسانتر از مزایای این اثر ، پیش روی محققان و اندیشمندان حوزه قرآن و زبان عربی و سایر علاقه مندان در این زمینه بگشاید.
