احمدرضا عباسی فر

شاهی (Lepidium sativum L) گیاهی یکساله و متعلق به خانواده چلیپائیان (Cruciferae) یا خانواده کلم (Brassicaceae) می باشد. این خانواده از نظر اقتصادی اهمیت زیادی دارد (میر حیدر، 1385). شاهی گیاهی است که به سرعت رشد می کند. بومی مصر، غرب آسیا و لیبی است، اما به طور گسترده ای در آب و هوای معتدل در سراسر جهان رشد می کند. این گیاه برای مصارف مختلف دارویی و خوراکی کشت می شود (Facciola et al., 1990). دانه های آن به شدت ملین بوده و به عنوان گاستروپروتیک و محرک دستگاه گوارش استفاده می شود (Nadkarni et al., 1986; Fleming et al., 1998). علاوه بر این، گیاه دارای خواص دیگری مانند ضد باکتری، آنتی استماتیک، مدر، تقویت قوای جنسی و سقط جنین می باشد. اروپایی ها همچنین از برگ های آن در سالاد استفاده می کنند (Nadkarni et al., 1986; Duke., 2002). جوانه زنی دانه شاهی آهسته و متغیر است که می تواند مربوط به فعالیت ترکیبات فنلی آن باشد (Tokuhisa et al., 2007). شاهی یکی از گیاهان داروئی است که بذر آن حاوی مقادیر زیادی موسیلاژ است. شاهی گیاهی علفی، بی کرک با ساقه راست است که در بسیاری از کشورهای جهان انتشار یافته است. در هند این گیاه برای درمان آسم، اسهال خونی و خواب آلودگی استفاده می شود. همچنین در چین دانه های شاهی برای درمان دل پیچه، آسم، ذات الریه، سردرد و تومور مصرف می شود (Radwan et al., 2007). شاهی اثر آسکوربوتیک قوی دارد و به-صورت سبزی خوردن مصرف می شود. همچنین شاهی خاصیت اشتها آور، مدر و تصفیه کننده خون دارد Al-Yahaya et al., 1994)). مصرف دانه آن برای تقویت معده، خلط آور بودن و خاصیت ضد التهابی توصیه می گردد Gokavi et al., 2004)). گیاهچه شاهی با طعم تند در سالادها استفاده می شود که حاوی مقدار قابل توجهی آهن، اسید فولیک و ویتامبن های Aو C می باشد (Wadhwa et al., 2012). برگ های خام آن در مقایسه با سبزی های رایج دارای سطوح بالای پروتئین (6/2 گرم در 100 گرم) است. در مقایسه با سایر سبزی های سالادی مانند کاهو، شاهی منبع غنی از ویتامین C با محتوای 50 تا 80 میلی گرم در 100 گرم است که تقریبا نیمی از نیازهای تغذیه ای توصیه شده را تامین می کند (Cahill et al., 2009). گونه های شاهی یک منبع خوبی از مواد معدنی و آنتی اکسیدان های فنلی طبیعی هستند و دانه های آن مقدار زیادی چربی تا 16 درصد (Sharma & Aga