کشور ایران در بین کشورهای جنوب آسیا با توجه به وسعت، تنوع اقلیمی و توپوگرافی از تنوع گیاهی زیادی برخوردار است و با دارا بودن جنس های گیاهی انحصاری متعدد، به عنوان غنی ترین کشور دارای فلور گسترده ایرانی- تورانی معرفی شده است. جنس زنبق متعلق به خانواده ایریداسه و از گیاهان بومی ایران و دارای تنوع بسیار مناسبی در جهان می باشد. اکثر گونه های زنبق به صورت وحشی زیست نموده و فقط تعداد کمی از آن ها به شکل اهلی کاشته می شوند. این گیاهان دارای گل های درشت، معطر و با تنوع رنگ بسیار وسیع بوده و با دورگ گیری از آن ها می توان به ارقام جدید دست پیدا کرد. در این پژوهش در طی سال های 1396 و 1397 به منظور یافتن نمونه های بومی زنبق شهرستان اراک، 16 منطقه مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت که 5 گونه با اکوتیپ های مختلف شامل: Iris persica، Iris hymernospatha Sub Sp. leptoneura ، Iris meda، Iris songarica و Iris spuria شناسایی شد. صفات تعداد گل، ارتفاع گل، ارتفاع و قطر ساقه بدون برگ، ارتفاع و قطر دمگل اندازه گیری شد. بهترین زمان برای جمع آوری گونه-های زنبق برای گونه Iris persica و Iris hymernospatha هفته اول فروردین تا اوایل اردیبهشت ماه است. برای گونه Iris meda و Iris songarica اوایل اردیبهشت تا اوایل خرداد و برای Iris spuria اوایل خرداد تا اوایل تیر است. نتایج نشان داد تنوع زیادی بین تمامی صفات کمی و کیفی مورد مطالعه وجود داشت که بیشترین تنوع فنوتیپی برای صفت عرض برگ بود. بیشترین همبستگی مثبت بین ارتفاع گل با طول برگ و بیشترین همبستگی منفی بین تعداد برگ با قطر پیاز/ریزوم بود. با توجه به نتایج به دست آمده Iris spuria با دارا بودن ارتفاع بیشتر، گل درشت تر، دوام بیشتر و زیباتر بودن گل، مناسب ترین ژنوتیپی است که می توان به عنوان گل زینتی معرفی نمود.
