مجید کمیجانی

چکیده زخم بستر (Bedsores) یا زخم فشاری (Pressure Ulcer) یکی از مشکلات شایع در بیمارانی است که برای مدت طولانی در بستر استراحت می‌کنند یا تحرک کمی دارند. این عارضه به‌دلیل فشار مداوم بر بافت‌های بدن ایجاد شده و منجر به تخریب پوست و حتی بافت‌های زیرین می‌شود. جالب آنکه قرآن کریم در داستان اصحاب کهف به نکته‌ای اشاره می‌کند که ارتباط تنگاتنگی با پیشگیری از این پدیده دارد: «وَ نُقَلِّبُهُمْ ذَاتَ الْیَمِینِ وَ ذَاتَ الشِّمَالِ» (کهف: ۱۸)؛ یعنی «و ما آنان را به راست و چپ می‌گردانیم». این آیه نشان‌دهنده اهمیت تغییر وضعیت بدن برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از بی‌حرکتی است. در این مقاله، به بررسی زخم بستر از دیدگاه علمی و تطبیق آن با این آیه قرآن می‌پردازیم. زخم بستر زمانی رخ می‌دهد که فشار مداوم بر پوست، جریان خون را در مویرگ‌ها کاهش داده و باعث کم‌خونی موضعی (Ischemia) و مرگ سلولی شود. مناطق تحت فشار مانند پشت، باسن، پاشنه پا و آرنج بیشتر در معرض خطر هستند. اگر فشار ادامه یابد، زخم از سطح پوست به لایه‌های عمیق‌تر گسترش می‌ یابد. جابجا کردن بیمار به پهلوها یا پشت برای کاهش فشار کمک بسیار زیادی برای جلوگیری از ایجاد اینگونه زخم ها می کند. نکته جالب اینجاست که قرآن کریم قرن‌ها پیش با اشاره به تغییر وضعیت اصحاب کهف (تقلب ذات الیمین و ذات الشمال)، اصل علمی پیشگیری از زخم بستر را بیان کرده است. پیشنهاد: در بیمارستان‌ها و مراکز مراقبت از سالمندان، برنامه‌های منظم برای جابجایی بیماران اجرا شود تا از عوارض بی‌حرکتی جلوگیری گردد. همچنین، تحقیقات بیشتری درباره سایر نکات پزشکی موجود در قرآن و حدیث می‌تواند راهگشای دستاوردهای جدید علمی باشد.