سید مهدی طالبی

خانواده فرفیون (Euphorbiaceae) با 317 جنس و حدود 8000 گونه یکی از خانواده های بزرگ گیاهان دولپه در جهان است که شامل پنج زیر خانوادهPhyllanthoideae ،Oldifieldioideae ،Acalyphoideae ،Crotonoideae ، و Euphorbioideae می باشد. جنس فرفیون یا شیرسگ (Euphorbia) متعلق به زیرخانواده Euphorbioideae و قبیله Euphorbieae با بیش از 2000 گونه در جهان که در نواحی معتدل و حاره ای می رویند. تعداد 100 گونه برای ایران و 22 گونه برای استان فارس گزارش شده اند. چون همیشه دسته بندی گیاهان با استفاده از خصوصیات ریخت شناسی امکان پذیر نیست بنابراین در این پژوهش از روش های سیستماتیک جدید شامل مطالعات مورفو-آناتومی، گرده شناسی و فیتوشیمی برای شناسایی و تشخیص گونه های جنس فرفیون در استان فارس استفاده شد. 10 گونه ی فرفیون از نقاط مختلف استان جمع آوری و با استفاده از منابع معتبر قابل دسترس شناسایی شدند. 47 صفت کمی و کیفی مورفو-آناتومی، 8 صفت گرده شناسی و 20 صفت فیتوشیمیایی تعیین و با استفاده از ابزارها و روش های مناسب بررسی گردیدند. داده ها پس از کدگذاری به روش PCA با استفاده از نرم افزار SPSS آنالیز و سپس کلاسترهای مربوطه رسم گردید. گونه های E. aellenii?، L. E. esula، E. humilis،E. kopetdaghi Prokh. ،Neck. E. seguieriana، E. sulphurea و E. tehranica Boiss. جدید برای این استان گزارش شدند. نتایج آنالیز آماری داده های مورفو-آناتومی نشان داد که صفات فرم رویشی، اتصال برگ به ساقه، آرایش برگ، شکل گریبانک و گریبان سیاتیوم، حداکثر طول و عرض گریبان و گریبانک، حداکثر عرض میوه و برگ، شکل و حداکثر قطر دانه، شکل و حاشیه برگ، تعداد سیاتیوم گل آذین فرعی، حداکثر عرض گریبان سیاتیوم، نوع دیواره سلولی اپیدرم سطح زیرین برگ، رنگ غده، نسبت حداکثر طول به حداکثر عرض دانه، حداکثر طول برگ، نسبت حداکثر طول به حداکثر عرض برگ، تعداد برگ یا قطعات گریبانک، نوع دیواره سلولی، طول دم سیاتیوم، تعداد غده سیاتیوم، حداکثر طول به حداکثر عرض میوه، عرض سیاتیوم، حداکثر طول به حداکثر عرض گریبانک، شکل گریبانک و کارونکول در مقایسه با سایر صفات ارزشمند هستند. داده های گرده شناسی نشان داد صفات P، P/E، تزئینات و شکل گرده در دید استوایی و قطبی بسیار ارزشمند هستند. مطالعه ی فلاونوئیدها نشان داد که تعداد فلاونوئید های کل برگ و گرده، تعداد فلاونوئید