سید مهدی طالبی

Euphorbia L. متعلق به Euphorbiaceae: Euphorbioideae، با نام فارسی فرفیون یک جنس همه جازی با حدود 2000 گونه در مناطق گرمسیری و معتدل جهان و تقریباً 100 گونه در ایران است. آنها به اشکال علفی یک ساله، پایا، بالش وش، درختچه ها و درختان کوچک و بزرگ و گوشتی کاکتوس مانند هستند. اکنون اغلب گونه های موجود در ایران متعلق به زیرجنس های Esula Per با 79 گونه و Chamaesyce با 15 گونه گزارش شده اند. ایران بیشترین تعداد گونه فرفیون شامل گونه های اندمیک و ناشناخته را در جنوب غرب آسیا داراست. چون همیشه دسته بندی گیاهان با استفاده از خصوصیات ریخت شناسی امکان پذیر نیست بنابراین در این پژوهش از روش های سیستماتیک جدید شامل مطالعات مورفو-آناتومی، گرده شناسی و فیتوشیمی برای شناسایی و تشخیص گونه های جنس فرفیون در استان کرمان استفاده شد. 20 تاکسون فرفیون از نقاط مختلف استان جمع آوری و با استفاده از منابع معتبر قابل دسترس شناسایی شدند. 110 صفت کمی و کیفی شامل 59 صفت مورفو-آناتومی، 13 صفت گرده شناسی و 38 صفت فیتوشیمیایی تعیین و با استفاده از ابزارها و روش های مناسب بررسی گردیدند. داده ها پس از کدگذاری به روش PCA با استفاده از نرم افزار SPSS آنالیز و سپس کلاسترهای مربوطه رسم گردید. تاکسون های E. aleppica L.، E. cheiradenia Boiss. & Hohen.، E. esula L.،E. falcata L. ssp. macrostegia (Bornm.) O. Schwarz –Davis، E. orientalis L.، E. rhabdotosperma Radcl.-Sm.، E. tehranica L. و E. virgata Bioss. به عنوان گونه های جدید برای این استان گزارش می شوند. نتایج حاصل از آنالیز آماری داده های مورفو- آناتومی تاکسون های مورد مطالعه در استان کرمان نشان داد که فرم رویشی، جهت اندام ها، آرایش، قاعده و سطح برگ، برگ های قاعده ای، اتصال برگ به ساقه، بیشترین عرض برگ، کرک سطح رویی و زیرین برگ، نوع سلول و دیواره سلولی اپیدرم رویی برگ، نوع گل آذین های اصلی و فرعی، شکل گریبان اصلی، بیشترین طول و عرض گریبان های اصلی و فرعی و نسبت آنها به یکدیگر، شکل گریبان فرعی، شکل گریبان سیاتیوم و بیشترین طول آن، نسبت بیشترین طول به بیشترین عرض گریبان سیاتیوم، طول دم سیاتیوم، شکل غدد سیاتیوم، بیشترین طول و عرض میوه و نسبت آنها به یکدیگر، بیشترین طول و عرض دانه، بیشترین ضخامت دانه، کارونکول و شیار (خط) سطح پشتی دانه صفات ارزشمند مورفو-آنات