سید مهدی طالبی

خانواده فرفیون Euphorbiaceae با 317 جنس و حدود 8000 گونه در جهان یکی از خانواده های بزرگ گیاهان نهاندانه است. این خانواده شامل پنج زیر خانوادهPhyllanthoideae ،Oldifieldioideae ،Acalyphoideae ،Crotonoideae ، و Euphorbioideae می باشد. جنس فرفیون Euphorbia متعلق به زیرخانواده Euphorbioideae و قبیله Euphorbieae با بیش از 2000 گونه در جهان و تقریبا 100 گونه در ایران است که در نواحی معتدل و حاره ای می رویند. چون همیشه دسته بندی گیاهان با استفاده از خصوصیات ریخت شناسی امکان پذیر نیست، بنابراین در این پژوهش از روش های سیستماتیک جدید شامل مطالعات مورفو-آناتومی، گرده شناسی و فیتوشیمی برای شناسایی و تشخیص گونه های جنس فرفیون در استان های غربی ایران استفاده شد. 15 تاکسون فرفیون شامل: E. aleppica L.، E. aucheri Boiss.، E. denticulata Lam.، E. esula L.، E. helioscopia L.، E. heteradena Jaub. & Spach.، Euphorbia kopetdaghi Prokh.، E. marschalliana Boiss.، E. microsciadia Boiss.، E. microsphaera Boiss.، E. myrsinites L.، E. orientalis L.، E. seguieriana Neck ssp. niciciana (Borb.) Rech. f.، E. teheranica Boiss. و E. virgata Waldst. & Kit. که از نقاط مختلف غرب ایران جمع آوری شده بودند، با استفاده از منابع معتبر قابل دسترس شناسایی شدند. 91 صفت کمی و کیفی شامل 40 صفت مورفو-آناتومی، 13صفت گرده شناسی و 38 صفت فیتوشیمیایی تعیین و با استفاده از ابزارها و روش های مناسب بررسی گردیدند. داده ها پس از کدگذاری به روش PCA با استفاده از نرم افزار SPSS آنالیز و سپس کلاسترهای مربوطه رسم گردید. همه گونه ها توسط مبین (1358)، قهرمان (1355-1387) و رشینگر(1964) قبلاً گزارش شده و گونه جدیدی برای این مناطق یافت نگردید. نتایج آنالیز آماری داده های مورفو-آناتومی نشان داد صفات بیشترین عرض گریبان، گریبانک و برگ، شکل، حاشیه و آرایش برگ، نوع روزنه، کرک، رنگ غدد، تعداد انشعابات گل آذین اصلی، گریبان و گریبانک، بیشترین طول برگ، گریبان و گریبانک سیاتیوم، نسبت بیشترین طول به بیشترین عرض برگ و گریبانک، تعداد گریبانک، گریبان سیاتیوم و تعداد برگ های گریبانک در مقایسه با سایر صفات ارزشمند هستند. آنالیز آماری صفات کمی و کیفی گرده شناسی نشان داد بیشترین طول و عرض شیار و نسبت آنها به یکدیگر، E، P، P/E، موری، شکل گرده در دی