سید مهدی طالبی

خانواده ی Polygonaceae شامل تقریباً 1200 گونه از 50 جنس می باشد. آنها پراکنشی جهانی داشته و بیشتر در ناحیه ی شمالی زمین منتشر هستند. آن ها گروهی شامل علف های یک ساله و پایا، درختچه ها، درختان کوتاه یا بالا رونده با برگ های ساده دارای اُکرا، تخمدان تک خانه ای و دانه های آندوسپرمی می باشند. میوه ناشکوفا، خشک بالدار یا آبدار است که برهنه و یا پوشیده در کاسبرگ هاست. تعداد گونه های آن در ایران 79 و در استان خراسان جنوبی 4 گزارش شده است. چون همیشه دسته بندی گیاهان با استفاده از خصوصیات ریخت شناسی امکان پذیر نیست، در این پژوهش از روش های سیستماتیک جدید شامل مطالعات مورفو-آناتومی، گرده شناسی و فیتوشیمی برای شناسایی و تشخیص تاکسون های خانواده ی Polygonaceae در استان خراسان جنوبی استفاده شد. 21 تاکسون از 6 جنس این خانواده از نقاط مختلف استان جمع آوری و با استفاده از منابع معتبر قابل دسترس شناسایی شدند. 46 صفت کمی و کیفی مورفو-آناتومی، 13 صفت گرده شناسی و 39 صفت فیتوشیمیایی تعیین و با استفاده از ابزارها و روش های مناسب بررسی گردیدند. داده ها پس از کدگذاری به روش PCA با استفاده از نرم افزار SPSS آنالیز و سپس کلاسترهای مربوطه رسم گردید. گونه های Calligonum comosum، C. crinitum،C. junecum ، C. laristanicum، C. microcarpum،C. paletzkianum ، C. persicum، C. turkestanicum، Polygonum afghanicum، P. alpestre، P. patulum، P. polycnemoides و P. convolvulusبرای نخستین بار از این استان گزارش شدند. نتایج آنالیز آماری داده-های مورفو-آناتومی نشان داد که فرم رویشی، جهت اندام، خار در ساقه، رنگ ساقه، شکل اکرا، بیشترین طول به بیشترین عرض اکرا، بیشترین طول و عرض اکرا، آرایش، نوع، نوک و حاشیه برگ، بیشترین طول و عرض برگ، کرک های سطح پشتی برگ، نوع دیواره، شکل و چین خوردگی سطح سلول های اپیدرمی برگ، کریستال، وجود و طول دمبرگ، نوع گل آذین، تعداد گلپوش، بیشترین عرض گلپوش، شکل و پایه ی پرچم، شکل، رنگ و سطح میوه بیشترین طول و عرض میوه و نسبت بیشترین طول به بیشترین عرض میوه صفات ارزشمند در تفکیک گونه ها هستند. داده های گرده شناسی نشان داد صفات شکل گرده در دید های قطبی و استوایی، نوع گرده، تزیینات اگزین، P، E، P/E، logP/E، طول شیار، نسبت طول به عرض شیار، لومینا و موری در تفکیک تاکسون ها بسیار ارزشمند هستند.