سید محسن مرتضوی شاهرودی

دانش الگوی توزیع و انتشار عناصر پرتوزای طبیعی و مصنوعی و سطح تابش آنها در محیط زیست برای ارزیابی تأثیرات آن بر سلامتی انسان ها و موجودات زنده بسیار مهم است. در این پژوهش، فعالیت ویژۀ عناصر پرتوزای طبیعی و مصنوعی برای 30 نمونه جمع آوری شده از رسوبات بالادست و دهانۀ خروجی رود قره سو به خلیج گرگان و همچنین رسوبات قسمت شرقی خلیج گرگان با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی اندازه گیری و نقشۀ توزیع آنها با استفاده از نرم افزار سرفر و GIS ترسیم شد. فعالیت ویژۀ Ra226، Th232، K40 و Cs137 به ترتیب از 80/8 تا 92/31 ، از 16/11تا 19/43، از 77/183 تا 88/562 و از 83/0 تا 72/12 بر حسب Bq/kg به دست آمد. در بالادست سرچشمۀ رود قره سو، میانگین غلظت Ra226، Th232، K40 و Cs137 در نمونه های خاک کنار رود قره سو بیشتر از رسوبات کف این رودخانه بود که نشان دهندۀ شستتشوی رسوبات و حمل عناصر پرتوزا توسط جریان آب و انتقال این عناصر به نقاط پایین تر است. در دهانۀ رود قره سو و خلیج گرگان، الگوهای توزیع 232Th و 40K تقریبا مشابه یکدیگر هستند و بالاترین غلظت عناصر Ra226، Th232و K40 مربوط به رسوبات دهانۀ رود قره سو است. غلظت Cs137 در دهانۀ رود قره سو کمترین مقدار را دارد و با فاصله گرفتن از دهانه به سمت قسمت های میانی خلیج گرگان بر غلظت آن افزوده می شود که این الگوی انتشار نشان دهندۀ حرکت پذیری بالا و تمایل به رسوب گذاری در نقاط آرام تر برای Cs137 است. مقادیر اندازه-گیری شده برای کمیت های پرتوشناختی و شاخص های خطرپذیری ناشی از تابش های هسته ای در این پژوهش در محدودۀ مجاز هستند و میزان تابش های هسته ای موجود، سلامتی ساکنین منطقه را تهدید نمی کند.