هدف: فضا و امکانات آموزشی مدارس از جمله مسائل مطرح در برنامهریزی آموزشی است. معماری و طراحی مدارس میتواند بر نتایج بلندمدت فرایند آموزش مؤثر باشد. این پژوهش با هدف تدوین و اعتبار سنجی اصول طراحی فضاهای آموزشی مدارس ابتدایی انجامگرفته است. روششناسی: روش پژوهش حاضر آمیخته چندمرحلهای اکتشافی است. در مرحلهی اول بهصورت کیفی مبانی نظری مربوط به فضاهای آموزشی در دوره ابتدایی از منابع مکتوب و مقالات مرتبط و مصاحبه با ۱۰ نفر از صاحبنظران و نخبگان مرتبط با فضاهای آموزشی به دست آمد. بر این اساس فهرستی از معیا رهای طراحی فضاهای آموزشی تدوین شد. مصاحبهشوندگان برحسب کفایت دادهها و با نمونهگیری زنجیرهای ملاک محور انتخاب شدند. در مرحلهی دوم به روش کمی، روایی صوری و محتوایی فهرست بهدستآمده، توسط ٨ نفر از متخصصین مورد بررسی و تائید قرار گرفت و ٧٢ گویه تائید شد. سپس دادهها با استفاده از تحلیل عاملی تحلیل شدند و بار عاملی هر عامل مشخص گردید. جامعهی آماری این مرحله پژوهش تمامی معلمان و مدیران آموزشی نمونهی شهر اراک بودند. که ۱۵۳ نفر با روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدند. پایایی این ابزار با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ ٠٫٩٥ درصد گزارش شد. یافتهها: در مرحلهی اول و کیفی پژوهش با بررسی منابع مکتوب و مصاحبهها ۸۷ گویه استخراج شدند و در مرحلهی کمی پس از محاسبهی ضریب روایی به ۷۲ گویه تقلیل یافتند. پس از آن در تحلیل عاملی شاخصهای برازش بهدستآمده در مدل اصلاحشده نشان از کفایت و برازش مناسب مدل با دادهها داشت و تمامی گویههای وارد شده در مدل، بار عاملی بالایی با متغیرمکنون خود داشتند. نتیجهگیری و پیشنهادات: احداث و کاربری مدارس ابتدایی نیازمند توجه به عاملهای متعدد در فضاهای آموزشی، عمومی و ارتباطی و فضاهای باز است. تأثیرات روانی و جسمانی عوامل موجود در فضای آموزشی بر دانش آموزان معنادار است. لذا از آن جهت که برنامهریزی آموزشی در اهداف خود به دنبال سازماندهی محیطهای آموزشی و در پی آن بهینهسازی و بهبود فعالیتها و امکانات آموزشی است، پیشنهاد میشود برنامه ریزان آموزشی پیش از احداث اینگونه بناها معیارهای ساختوساز و تجهیز آن را در نظر بگیرند. نوآوری و اصالت: با توجه به اینکه معیارهای طراحی فضاهای آموزشی برای دانشآموزان مقطع ابتدایی تاکنون گردآوری و اعتبار سنجی نشده است این پژوهش به جمعآوری اصول طراحی فضاهای آموزشی برای کودکان پرداخته است.
