رضا پورایمانی

چکیده زمینه و هدف: انسان ها همواره در معرض پرتوهای یون ساز قرار دارند. یکی از منابع این پرتوها، تابش های هسته ای مربوط به ویژه هسته های پرتوزای موجود در آب، خاک، سنگ، از جمله مصالح ساختمانی است. پرتو های یون ساز برای موجودات زنده مضر هستند و باعث بروز بیماری های مختلف و گاهاً ناهنجاری های ژنتیکی می گردند. از این رو بررسی پرتوزایی مصالح ساختمانی از اهمیت زیادی برخوردار است. روش بررسی: در این پژوهش 18 نمونه مصالح ساختمانی در اراک مورد مطالعه قرار گرفت. فعالیت ویژه هسته های پرتوزای طبیعی از روش بیناب نگاری گاما و با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی (HPGe) مدل GCD30195BSI با بازدهی نسبی 30% تعیین گردید. مقـدار فعایت معادل رادیم ، شاخص خطر پذیری داخلی و خارجی، آهنگ دوز موثر سالیانه داخلی و خارجی و آهنگ دز جذبی برای کلیه نمونه ها محاسبه شد. یافته ها: فعالیت ویژه هسته های پرتوزای 226Ra، 232Th و 40K در این نمونه ها به ترتیب از32/0> تا 44/1±50/143، 86/0> تا 01/2±95/175 و 12/2> تا 29/7±60/1021 بر حسب Bq/kg تغییر می کند. میزان آهنگ دوز جذبی در نمونه ها از 21/20 تا 61/220 بر حسب nGy/h متغیر می باشد. مقدارآهنگ دوز موثر سالیانه داخلی و خارجی به ترتیب از 1/0 تا 08/1 و 02/0 تا 27/0 بر حسب(mSv/y) به دست آمد. هم چنین مقدار شاخص خطر پذیری داخلی و خارجی در نمونه ها به ترتیب از 01/0 تا 61/1 و 004/0 تا 30/1 محاسبه گردید. بحث و نتیجه گیری: با توجه به مقادیر به دست آمده کمترین مقدار فعالیت معادل رادیوم برای نمونه گچ باکد GSS برابر 73/1> و بیشترین مقدار برای نمونه پوکه معدنی قروه با کد PMQ برابر 42/3± 88/479 حاصل شد. حداکثر مقدار مجاز فعالیت معادل رادیوم Bq/kg (Raeq) 370 می باشد که تنها نمونه PMQ از آن تجاوز می کند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که اکثر مصالح مصرفی در ساختمان سازی خطری برای ساکنین ایجاد نمی کنند.