رضا پورایمانی

چکیده رژیم غذایی برجسته ترین دلیل راه یابی عناصر پرتوزا به بدن انسان است. عناصر پرتوزای موجود در خاک همراه با سایر مواد مغذی و معدنی، از طریق ریشه ی گیاهان جذب شده و در قسمت های مختلف از جمله بخش های خوردنی گیاه ذخیره می-گردند. مصرف مستقیم گیاهان یا مصرف فرآورده های دامی از طریق زنجیره ی غذایی، باعث می شود که انسان ها یک منبع بی-پایان تابش داشته باشند. بنابراین مطالعه ی پرتوزایی طبیعی و وجود آن در خاک و انتقال آن به گیاه و مواد خوراکی مهم و ضروری به نظر می رسد. در این پرژوه هشت رقم مختلف لوبیا و قسمتهای هوایی آن از "مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی" اراک، و یک نمونه از مزرعه ای در شهباز، جمع آوری شد. نمونه های خاکی نیز از همان منطقه ی ریشه ی گیاه لوبیا از سطح تا عمق 30 سانتی متری نمونه برداری شدند. نمونه ها بعد از آماده سازی خشک و تبدیل به پودر شده و از مش شماره 50 عبور داده شدند تا مخلوطی یکنواخت به دست آید، سپس در ظروف استاندارد مارینلی بسته بندی و آب بندی شدند. با استفاده از روش طیف سنجی گاما و آشکارساز HPGe با بازدهی نسبی 30% فعالیت ویژه هسته های پرتوزای 40K 223Th,226Ra , 137Cs, در خاک و دانه ی لوبیا و قسمت های هوایی آن تعیین گردید. که در خاک به ترتیب دارای مقادیر(41/6 ± 8/1018-67/5 ± 09/676) و (8/0 ± 94/51-79/0±6/39) و (16/1 ± 41/73-98/0 ± 9/50) و (21/0 ± 5/7-21/0 ± 65/5) برحسب Bq/kgبود. در دانه ی لوبیا فعالیت ویژه برای 40K (93/11±35/924-84/8±64/124) Bq/kgو در مورد سایر رادیونوکلوئیدها پایین تر از MDA دستگاه بود.در قسمت های هوایی برای پتاسیم (70/10±22/817- 51/9±35/128) Bq/kg و سایر مواد پرتوزا در آن بیشتر از دانه ی لوبیا دیده شد. فاکتور انتقال برای 40K از خاک به دانه ی لوبیا و قسمتهای هوایی دارای مقادیر بیشینه و کمینه ی 91/0-13/0 و80/0-17/0 به دست آمد.Raeq ,Hin ,Hex و نرخ دوز جذب شده به ترتیب دارای مقادیر بیشینه-ی 624/0و753/0 و Bq/kg08/225 و nGy/h782/112و مقادیر کمینه ی 444/0 و551/0 وBq/kg 439/164 و nGy/h 231/77 محاسبه گردید. دوز موثر سالیانه و ضریب ریسک سرطان برمبنای مصرف سالانه ی 5/3کیلوگرم لوبیا در ایران و عمر متوسط 73 سال برای هر ایرانی به ترتیب (86/905-14/122) μsv/y و (6-10×51/159 - 6-10×75/18)به دست آمد. به طور کلی در این پروژه برای ارقام چیتی جذب مواد