پیمان نمامیان

اصل تساوی سلاح‌ها یکی از مبانی اساسی دادرسی منصفانه محسوب می‌شود که تضمین‌کننده برابری میان طرفین دعوا از حیث امکانات، حقوق و فرصت‌های دفاعی است. این اصل به‌ویژه در دادرسی‌های کیفری بین‌المللی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا متهمان غالباً در مواجهه با دستگاه‌های قضایی بین‌المللی و امکانات گسترده دادستانی در وضعیت نابرابری قرار دارند. در دیوان کیفری بین‌المللی، اگرچه اساسنامه رم در موادی مانند 54، 61 و 67 به این اصل پرداخته است، اما چالش‌های متعددی در اجرای آن، به‌ویژه در مرحله تحقیقات مقدماتی، مشاهده می‌شود. نبود یک قاضی تحقیق مستقل، گستردگی اختیارات دادستان، محدودیت در افشای دلیل ، از جمله عواملی هستند که می‌توانند بر توازن دادرسی تأثیر بگذارند. علاوه بر این، ماده 69(7) اساسنامه رم قاعده بطلان دلیل را مقرر کرده است تا از پذیرش دلایلی که از طریق نقض حقوق اساسی به‌دست آمده‌اند، جلوگیری شود، اما اجرای عملی آن همچنان با موانعی مواجه است. این مقاله با بررسی اصول، چالش‌ها و راهکارهای تحقق تساوی سلاح‌ها در مرحله تحقیقات مقدماتی دیوان کیفری بین‌المللی، نشان می‌دهد که برای تحقق واقعی این اصل، لازم است که استقلال فرآیند تحقیقات، نظارت دقیق‌تر بر افشای دلیل و تسهیل دسترسی متهمان به وکیل مورد توجه قرار گیرد تا اصل تساوی سلاح‌ها به شکل بهتری تضمین شود.