Eryngium caucasicum یک گیاه دارویی متعلق به خانواده چتریان است که به نام زولنگ معروف می باشد. این گیاه با خواص دارویی چون درمان دلپیچه و نفخ، درمان بیماری های کبدی، اشتها آور و ملین دارد. به عنوان یک سبزی معطر در رژیم غذایی نیز استفاده می شود. در تحقیق حاضر تنوع مرفولوژیکی و اسیدهای فنلی و خواص آنتی اکسیدانی جمعیت های مختلف زولنگ مورد بررسی قرار گرفتند. جمعیت های مختلف زولنگ واقع در (استان های مازندران و گیلان) جمع آوری و بررسی های مورفولوژیکی و متابولیتی روی آنها انجام گرفت. استخراج اسیدهای فنلی به روش اختصاصی و به وسیله حلال های مختلفی انجام شد. اسیدهای فنولی استخراج شده پس از آماده سازی، به دستگاه کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا (HPLC) تزریق شد تا نوع اسیدهای تشکیل دهنده آنها مشخص شود. در تجزیه صفات مورد مطالعه، روش های چند متغیره آماری تجزیه خوشه ای، بای پلات، تجزیه مولفه های اصلی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج آنالیز واریانس با استفاده از طرح کاملا تصادفی گویای آن است که تمامی شاخصهای مورد مطالعه بین جمعیتهای زولنگ از لحاظ آماری دارای اختلاف معنی داری هستند. بیشترین (054/0گرم) و کمترین (015/0گرم) وزن خشک ریشه به ترتیب در جمعیتهای کلاردشت و سه هزار مشاهده شد، در حالیکه حداکثر (45/3 گرم) و حداقل (26/0 گرم) مقدار وزن تر ریشه ها به ترتیب در جمعیتهای جواهرده و سه هزار بدست آمد. ارزیابی درصد ضریب تغییرات (CV) به طور آشکار نشان می دهد که مقدار طول برگ بیشترین تغییرات (58/33 %) در جمعیت جواهردشت و کمترین تغییرات (36/15%) در جواهرده بوده است. تجزیه خوشه ای براساس صفات مورفولوژیکی و متابولیتی، جمعیتهای مورد بررسی را به ترتیب به دو و سه گروه اصلی تقسیم کرد. در کل نتایج پژوهش انجام شده دال بر سطح بالای تنوع مورفولوژیکی و اسیدهای فنلی بین جمعیت های زولنگ در مناطق مختلف مورد مطالعه است. بنابر این، جمعیت-های زولنگ که در وضعیت اکولوژیکی مختلف رویش یافته اند از نظر کمیت و کیفیت مواد موثره، تیپ های متفاوت و متنوعی را تشکیل می دهد که البته انتظار می رود این تنوع منجر به تفاوت در دامنه فعالیت دارویی و بیولوژیک نیز شود.
