چکیده در این پژوهش سعی بر آن است که عناصر انسجام متن، به عنوان یکی از معیارهای متن بودگی در کتاب گلستان سعدی، بررسی و تحلیل شود. بر مبنای نظریۀ هالیدی (بحث انسجام) در هر متنی مجموعه ای از عوامل در کارند که متن بوسیلۀ آنها از جملات پراکنده و پریشان به دور است. بر اساس این نظریه، صرف یافتن عوامل انسجام در متن به معنی این نیست که آن متن واقعاً منسجم است؛ بلکه پس از نمایان شدن این عوامل، دستیابی به پیوستگی مورد نظر بر پایه هماهنگی معنایی و مفهومی ضروری است؛ لذا پاره ای از این عوامل ساختاری و پاره ای دیگر معنایی هستند. هالیدی این عوامل را تحت دو عنوان ارائه داده است: الف) انسجام صوری ← که منظور از آن به هم پیوستگی بخش های مختلف یک متن به دنبال به کارگیری عواملی چون ارجاع، حذف، تکرار و ... است. لذا انسجام صوری در دو بخش انسجام دستوری و انسجام واژگانی قابل مشاهده و بررسی است. البته، طبق این نظریه عوامل ربطی در هر دو حوزۀ دستوری و واژگانی بررسی می شود. ب) انسجام مفهومی ← که منظور از آن ارتباط و پیوند یک متن به لحاظ مفهومی، منطقی و معنایی است؛ به گونه ای که از نظر مفهومی، بخش های مختلف یک متن با هم یک کل یکپارچه را تشکیل می دهند. در واقع، این پیوستگی توسط عواملی ایجاد می-شود که نویسنده آنها را به عنوان ابزار فهم و پذیرش بیشتر موضوع به کار می برد. در این پژوهش ابتدا انسجام صوری از لحاظ کمّی در نمونه های منتخب، که حکایت های بلند از هر باب است، بررسی خواهد شد و بعد از تجزیه و تحلیل داده ها و نمونه های به دست آمده، انسجام مفهومی را نقد و بررسی خواهیم کرد. با توجه به نتایج بدست آمده، می توان گفت که در بین عوامل انسجام صوری، حذف بیشترین سهم را در به هم پیوستگی دستوری و واژگانی جملات دارد و این بسامد بالا حاکی از این است که متن مورد نظر هم ویژگی نثر ساده و هم ویژگی نثر فنی را دارد. در بین عوامل انسجام مفهومی، آیات قرآنی و احادیث بیشترین سهم را در این پیوستگی داشتند.
