زمینه و هدف: افزایش توانایی دانش آموزان در حل مسئله شناختی یکی از اهداف مهم سیستم آموزشی می باشد. پژوهش حاضر باهدف تبیین مدل معادله ساختاری عوامل موثر بر حل مسئله شناختی دانش آموزان رشته ریاضی مقطع متوسطه دوم شهر اراک در سال تحصیلی 96-1395 انجام گرفته است. روش: روش پژوهش حاضر، غیرآزمایشی و طرح تحقیق، از نوع طرح های همبستگی مبتنی بر مدل تحلیل مسیر بود. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه دوم رشته ریاضی شهر اراک بود که ازاین بین 200 نفر به شیوه خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. در این پژوهش جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه راهبردهای یادگیری خودتنظیمی پنتریچ و دیگروت، آزمون استفاده های غیرمعمول گیلفورد و پرسشنامه محقق ساخته میزان استفاده دانش آموزان از بازی های رایانه ای و ویدیویی و نمرات حل مسئله آن ها استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که مهم ترین عامل در پیش بینی موفقیت دانش آموزان در کسب نمره بالای حل مسئله، میزان خودکارآمدی دانش آموزان است. هم چنین خودکارآمدی واسطه تأثیر متغیرهای میزان استفاده از راهبردهای شناختی، راهبردهای فراشناختی و میزان خلاقیت دانش آموزان بود. علاوه بر این، بین میزان استفاده از راهبردهای شناختی، راهبردهای فراشناختی و میزان خلاقیت دانش آموزان با توانایی حل مسئله شناختی آن ها ارتباط مثبت و معنادار و بین میزان استفاده از بازی های رایانه ای و ویدیویی با توانایی حل مسئله شناختی دانش آموزان، ارتباط منفی و معنادار وجود داشت. نتیجه گیری: میزان بالای خودکارآمدی در دانش آموزان، ضمن ایجاد حس اعتماد بالا برای حل مسئله، باعث کسب تجربه های موفق شده و خود عاملی برای افزایش خود کارآمدی آن ها می شود. به عبارت دیگر همه متغیرهای اشاره شده در صورتی می توانند حل مسئله را بهبود بخشند که فرد به توانمندی های خویش ایمان داشته و قدرت به کارگیری آن ها را داشته باشد. بنابراین این متغیر از سوی معلمان و مربیان سزاوار توجه بیشتری است. به علاوه، بازی های رایانه ای که فقط باهدف سرگرمی دانش آموزان مورداستفاده قرار می گیرند، باعث خستگی جسمی و فکری دانش آموزان می شود.
