فتح ایران از سوی اعراب مسلمان یکی از مهمترین تحولات تاریخ ایران است. ایران در طول دو دهه کاملاً تسخیر شد و استقلال کشور از بین رفت و دولت ساسانی سقوط کرد. هنور پرسشهای بسیاری دربارهی این سقوط و دلایل و چگونگی آن وجود دارد. در این نوشتار تلاش میشود الگویی نوین برای تحلیل روند فتوح ارائه گردد روش این پژوهش کتابخانهای و بر اساس منابع اصلی فتوح در ایران است. پرسش اصلی این است که آیا فتوحات در ایران از الگوی خاصی پیروی نموده و قابلیت ارائه در قالب یک نظریه دارد؟ پرسش فرعی هم ناظر به چگونگی فتح شهرها است. آیا بیشتر به جنگ بوده است یا به صلح؟ در پاسخ به این پرسش، فرضیه این نوشتار شکل میگیرد. ایران به هشت منطقه تقسیم میشود. در مرزهای این مناطق شاهد بیشترین مقاومت نظامیان ایرانی هستیم و از آن با نام مقاومت در آستانه مرز یاد میکنیم. با شکسته شدن مرز پیشروی اعراب مسلمان با سرعت بیشتر و جنگ کمتر انجام میشود. نتیجه آنکه درگیریها بیشتر از سوی نظامیان است و عموم مردم کمتر در صحنههای جنگ حضور دارند. فهم سرعت و چگونگی فتوح اعراب مسلمان در ایران تابعی از فهم این الگو است.
