ایرانی کشوری چند قومیتی و چند فرهنگی محسوب میشود و در آن اقوام مختلف با فرهنگ و زبانهای گوناگون زندگی میکنند. چند قومیتی و چند فرهنگی بودن ضمن فراهم نمودن فرصت برای ایران همیشه خطر تجزیه و واگرایی سرزمینی را نیز برای حاکمیت به همراه داشته است.. در حاشیه قرارگرفتن اقوام، ضمن افزایش گریز از مرکز امکان تبادل با کشورهای همسایه و دشمنان بیرونی را فراهم میکند و این موضوع در شکاف قومیتی همیشه مورد سواستفاده قدرتهای خارجی قرار گرفته است. مقاله حاضر تلاش دارد با محوریت این پرسش که «عامل اصلی واگرایی قومی در ایران امروز چیست و راهبرد عبور از آن کدام است؟» به بررسی مسئله قومیت در ایران بپردازد. برای پاسخ به این پرسش ابتدا چارچوب مفهومی برای مطالعات قومی در ایران طراحی شد و سپس به مطالعات پیمایشی در این خصوص رجوع شد و با روش فراتحلیل مطالعه سامان یافت. یافتههای مقاله نشان میدهد عامل اصلی واگرایی قومیتی در ایران محرومیت نسبی مناطق قومیتی است که در حاشیه ایران قرار دارد و راهبرد گذار از واگرایی قومیتی، گسترش رفاه اجتماعی در همه مناطق ایران است. همچنین آگاهی ملی به عنوان یکی از شاخصهای رفع احساس محرومیت باید مورد توجه قرار گیرد. بهترین مبنا برای رفع احساس تبعیض در اقوام، اقتدار ملی همراه با توسعه است
