حمیدرضا طلائی

مقدمه و هدف: بر اساس اهداف توسعه پایدار، سیستم اجتماعی-اقتصادی جدیدی پدید آمده است که به اقتصاد اشتراکی معروف است. اقتصاد اشتراکی منابع را بین افراد به اشتراک می‌‌گذارد و به کاهش اثرات منفی محیطی و اجتماعی و کاهش هزینه‌‌ها کمک می‌‌کند. همچنین، بخش کشاورزی در ایران مستعد پایداری منفی است. از‌‌ این‌‌رو، لازم است راهبردهایی جهت ترویج و اجرای اقتصاد اشتراکی در حوزه کشاورزی مورد توجه قرار گیرد. این مطالعه به ­دنبال شناسایی و تحلیل موانع اجرای اقتصاد اشتراکی در حوزه کشاورزی در فلات مرکزی ایران است. مواد و روش‌‌ها: روش پژوهش حاضر توصیفی- پیمایشی و از نظر هدف، کاربردی است. نمونه آماری این پژوهش 15 نفر از خبرگان و کشاورزان نمونه حوزه کشاورزی اشتراکی در فلات مرکزی ایران می­ باشد که بر اساس نمونه‌‌گیری قضاوتی انتخاب شدند. در این پژوهش، ابتدا بر اساس مرور ادبیات تحقیق، موانع ایجاد مزارع اشتراکی شناسایی شدند. سپس بر اساس نظر خبرگان، موانع شناسایی ­شده بومی‌‌سازی و درخت تصمیم‌‌گیری تشکیل داده شد. در ادامه، ماتریس‌‌های مقایسه‌‌های زوجی در هر سطح درخت تصمیم‌‌گیری تشکیل شده و در نهایت اقدام به رتبه‌‌بندی و اولویت‌‌بندی موانع با استفاده از روش فرایند تحلیل‌‌ سلسله‌‌ مراتبی (AHP) و نرم‌‌افزار اکسپرت‌‌چویس گردید. یافته‌‌ها: بر اساس نتایج پژوهش، موانع پیاده‌‌سازی مزارع اشتراکی در فلات مرکزی ایران به‎ترتیب در چهار گروه موانع اقتصادی، موانع اجتماعی، موانع فنی و موانع ذینفعان اولویت‌‌بندی شدند. همچنین براساس نتایج، به‌‌ترتیب هزینه سرمایه، کمبود مشوق‌‌ها، کمبود تمایل به تغییر، فقدان وجود فناوری و کمبود سکوهای ارتباطی مهمترین موانع فرعی پیاده‌‌سازی مزارع اشتراکی در فلات مرکزی ایران هستند. نتیجه‌‌گیری: براساس نتایج پژوهش و اولویت‌‌بندی موانع اصلی و فرعی پیاده‌‌سازی مزارع اشتراکی، موانع اقتصادی و به‌‌طور خاص، هزینه سرمایه، مهمترین مانع پیاده‌‌سازی موفق مزارع اشتراکی در فلات مرکزی ایران است. از این رو، پیشنهاد می‌‌گردد، مدل‌‌های درآمدزایی و محاسبه نرخ بازگشت سرمایه، قبل از شروع فرایند کشاورزی اشتراکی به‌‌دقت محاسبه و برآورد شود و برای شرکا تبیین گردید. همچنین، باتوجه به اهمیت مانع کمبود مشوق‌‌ها، پیشنهاد می‌‌گردد به‌‌منظور تروجی فرهنگ کشاورزی اشتراکی و پیاده‌‌سازی موفق آن، انگیزه‌‌های مادی (مانند حمایت‌‌های مالی و ارائه تسهیلات) و انگیزه‌‌های معنوی (مانند تقدیر از کسب‌‌و‌‌کارهای موفق کشاورزی اشتراکی و تقویت انگیزه‌‌های اجتماعی) بیشتر مورد توجه قرار گیرند.