علیرضا خالقی

ایران یکی از مراکز اصلی پراکنش و تنوع لاله در دنیا است. در حال حاضر، 18 گونه لاله وحشی در ایران شناسایی و شرح داده شده است. در این مطالعه، 208 ژنوتیپ لاله از نه منطقه استان مرکزی و دو منطقه از استان اصفهان جمع آوری شدند. از ژنوتیپ های جمع آوری شده براساس صفات مورفولوژیک و کلید شناسایی ارائه شده در کتاب و مقالات مرتبط شش گونه شامل T. syatola، T. stapfii، T. humilis، T. polychroma، T. biebersteiniana، T. montana var. Montana و T. montana var. chrysantha شناسایی و سپس گونه های شناسایی شده براساس 44 صفت مورفولوژیکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. از بین گونه های شناسایی شده T. stapfii و T. montana var. chrysantha از پراکنش بالایی در مناطق مورد مطالعه داشتند. در داخل هر گونه بسیاری از صفات از جمله طول ساقه، قطر ساقه، طول و عرض برگ، طول و قطر گل، طول و عرض گلپوش ها، قطر پیاز و طول پیاز تنوع بسیار بالایی را نشان دادند. همچنین صفاتی مثل حضور کرک در بخش میانی فلس، وجود کرک در پایه میله پرچم، تعداد گل، تعداد برگ و رنگ لگه در گونه های شناسایی شده فاقد تنوع و یا از تنوع اندکی برخوردار بودند. از سویی دیگر، در بین گونه های شناسایی شده، متغیرهای حاشیه لکه، رنگ حاشیه برگ، حضور کرک در بخش میانی فلس، رنگ بساک، شکل لکه در گلپوش داخلی و رنگ کلاله بیشترین تنوع را داشتند و حداقل ضریب تنوع مربوط به نسبت طول به قطر پیاز بود. به منظور تعیین میزان تنوع فنوتیپی صفات و گروه بندی ژنوتیپ های هرگونه از آنالیز تجزیه به عامل ها استفاده شد. در آنالیز تجزیه به عامل ها، هفت مولفه اصلی در مجموع 35/78% از واریانس کل را توجیه نمودند. نتایج تجزیه خوشه ای UPGMAو پلات دوبعدی تنوع بسیار بالایی را در بین ژنوتیپ های هرگونه نشان داد که حاکی از این است که ژرم پلاسم های مورد مطالعه می توانند به عنوان یک مخزن غنی ژن برای برنامه های اصلاحی در نظر گرفته شوند. در این مطالعه برخی از ژنوتیپ ها دارای رنگ گل، سایز گل، عطر گل، طول ساقه و اندازه پیاز ویژه و مطلوبی بودند که می توان از آنها در برنامه های اصلاحی لاله بکار برد.