حقوق شهروندی یکی از مفاهیم نوین سیاسی به شمار می رود که پیشینه برداشت کنونی و مسلط از آن، به چند سده اخیر باز می گردد. این تصور در بستر فرهنگ و نظام معنایی غرب مدرن صورت بندی شده و دال بر حقوقی است که به دلیل هویت اجتماعی و سیاسی انسان به عنوان شهروند یک جامعه سیاسی به او تعلق می گیرد. بااین حال، مسأله رابطه افراد ساکن در یک سرزمین به عنوان اعضای یک جامعه سیاسی با یکدیگر و با دولت مستقرّ و حقوق آنها، امری دیرین است. با وجود تفاوت در هستی شناسی و انسان شناسی دوران مدرن که شهروندی نوین بر بستر آن زاده شده، اما درنظرگرفتن حقوق برای اعضای جامعه به عنوان شهروندان در آموزه های ادیان الهی، به خصوص اسلام مسبوق به سابقه است. اوج این نگاه انسان گرایانه (ونه انسان مدارانه) را می توان در دیدگاه ها و سیره امام علی(ع) به عنوان حاکم مطلوب اسلامی مشاهده کرد. نوشتار پیشِ رو تلاش دارد با بهره گیری از روش تحلیل مفهومی، به قدر بضاعت، بر حقوق شهروندی به مثابه یک مفهوم نوین، در متن نهج البلاغه پرتوی بیفکند.
