شهلا پایمزد

در تحقیق حاضر، شبیه سازی دینامیکی تاثیر خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی بر تخصیص آب‌های سطحی در حوضه‌های بالادست سفید رود شامل حوضه‌های آبریز سجاس، گل-تپه-زرین‌آباد و ماهنشان-انگوران، طی سال‌های 1370 الی 1399 صورت گرفته است. در این راستا روش حد آستانه جهت شبیه‌سازی خشکسالی هیدرولوژیکی و شاخص خشکسالی موثر، در شبیه‌سازی خشکسالی هواشناسی مورد استفاده واقع شده‌اند. نتایج روش حد آستانه ثابت نشان داد بیشترین مقدار حد آستانه 70 درصد متعلق به ایستگاه پل‌دختر و کمترین مقدار آن مربوط به ایستگاه قزل‌تپه میباشد. ایستگاه پل‌دختر با مقدار 1337/0 دارای بیشترین مقدار حد آستانه 90 درصد می‌باشد. بیشترین مجموع حجم کمبود خشکسالی در سطح آستانه 70% در ایستگاه پل‌دختر و کمترین مقدار آن در ایستگاه قزل‌تپه رخ داده است. ایستگاه بیانلو با 3257 روز دارای تعداد روزهای خشک بیشتری نسبت به سه ایستگاه دیگر میباشد. در حد آستانه 70%، بیشترین حجم کمبود خشکسالی به ترتیب مربوط به ایستگاه‌های پل‌دختر با مقدار 31/551 مترمکعب بر ثانیه و کمترین حجم کمبود در ایستگاه‌ قزل‌تپه با مقدار021/0 می‌باشد. در حد آستانه 90%، ایستگاه ماهنشان با 3/59 و ایستگاه‌های سرچم، قزل‌تپه و تهم به ترتیب با مقادیر 01/0، 07/0 و 09/0 مترمکعب بر ثانیه و کمترین حجم کمبود را دارا هستند. همچنین در سطح آستانه 70%، ایستگاه‌های هشتادجفت، بیانلو و ماه‌نشان به ترتیب بیشترین تعداد روزهای خشک با مقادیر 3266، 3257 و 3256 روز را دارند و پل‌دختر نیز با 2856 روز دارای کمترین تداوم خشکسالی می‌باشد. ایستگاه‌های تهم، بیانلو یساول، ماهنشان و سیازاخ با اختلاف بسیار کم به ترتیب بیشترین تداوم در حد آستانه 90% با مقادیر 1119، 1089، 1087 و 1066 روز را به خود اختصاص داده‌اند. بررسی نتایج شاخص خشکسالی هواشناسی با تاکید بر شاخص خشکسالی موثر، حاکی از آن بود که در شرایط خشک، به ترتیب ایستگاه‌های حسن خان و خسرو آباد با تعداد 291 در سال 1381و 283 در سال 1380 دارای بیشترین تعداد خشکسالی بوده اند. از طرفی در ایستگاه هشتاد جفت طی سال های 1375، 82، 84، 85 و 98 تعداد روزهای خشک بسیار کم یا صفر بوده است. در وضعیت خشکسالی نرمال، ایستگاه سلامت آباد با تعداد 294 روز خشک در سال 1379 دارای بیشترین تعداد روز خشک در طول دوره آماری بود. ایستگاه هشتاد جفت در سال 1372 تعداد 291 روز خشکسالی نرمال را تجربه کرده و طی سال‌های 98-1377 میزان خشکسالی آن افت چشمگیری پیدا کرده است. در ایستگاه هشتاد جفت در شرایط خشکسالی شدید، در سال 1370 تعداد روزهای خشک مجددا افزایش یافته و به 181 رسیده بود. ایستگاه سلامت آباد تنها در سال 1397 شاهد 212 روز خشک بود. در شرایط خشکسالی بسیار شدید، ایستگاه حسن خان در تمام سال‌های آماری و ایستگاه‌های بیانلو یساول، هشتاد جفت، خسرو آباد و ناصر آباد طی سال های 97-1370 خشکسالی را تجربه نکردند و هر چهار ایستگاه تنها در سال 1398 تعداد 364 روز خشک داشتند. در نهایت نتایج نشان داد خشکسالی هیدرولوژیکی وابسته به خشکسالی هواشناسی نبوده و برداشت از منابع آبهای سطحی در پی احداث سدها و افزایش رقابت بین بازه‌های گوناگون سبب بروز و شدت خشکسالی هیدرولوژیکی شده است.