شهلا پایمزد

شرایط فعلی ایران و جهان به گونه ای است که کمبود منابع آب در اغلب نقاط، روز به روز اهمیت ویژه ای به خود اختصاص میدهد. در این راستا خشکسالی های پی در پی سبب شده است ارزش واقعی این منابع بیش از پیش نمود داشته باشد. در تحقیق حاضر، شبیه سازی دینامیکی تاثیر خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی بر تخصیص آبهای سطحی در حوضه‌های بالادست سفید رود شامل حوضه آبریز قروه-دهگلان، دیواندره-بیجار، گل‌تپه-زرین‌آباد و ماهنشان-انگوران، صورت گرفته است. نتایج روش حد آستانه ثابت نشان داد که در سطح 70 درصد، بیشترین تعداد رخداد خشکسالی در طول دوره آماری مورد نظر متعلق به ایستگاه سیازاخ با تعداد 27 مورد می‌باشد. در این سطح، جریان‌های عبوری از ایستگاه ماهنشان و سپس بیانلو یساول دارای بیشترین حجم خشکسالی بوده اند. ایستگاه‌های هشتاد جفت و سلامت آباد بیشترین تداوم خشکسالی معادل 3266 و 3264 روز را تجربه کرده اند. در سطح آستانه 90 درصد نیز بیانلو یساول دارای بیشترین تعداد رخداد خشکسالی برابر 21 مورد است. ایستگاه ماهنشان با میزان 59.3 مترمکعب برثانیه بیشترین و دهگلان با 0.44 مترمکعب بر ثانیه کمترین حجم کمبود را دارند. بررسی نتایج شاخص خشکسالی هواشناسی با بررسی شاخص خشکسالی موثر حاکی از آن بود که در شرایط خشک، به ترتیب ایستگاه‌های حسن خان و خسرو آباد با تعداد 291 در سال 1381و 283 در سال 1380 دارای بیشترین تعداد خشکسالی بوده اند. از طرفی در ایستگاه هشتاد جفت طی سال های 1375، 82، 84، 85 و 98 تعداد روزهای خشک بسیار کم یا صفر بوده است. در وضعیت خشکسالی نرمال، ایستگاه سلامت آباد با تعداد 294 روز خشک در سال 1379 دارای بیشترین تعداد روز خشک در طول دوره آماری بود. ایستگاه هشتاد جفت در سال 1372 تعداد 291 روز خشکسالی نرمال را تجربه کرده و طی سال‌های 98-1377 میزان خشکسالی آن افت چشمگیری پیدا کرده است. در ایستگاه هشتاد جفت در شرایط خشکسالی شدید، در سال 1370 تعداد روزهای خشک مجددا افزایش یافته و به 181 رسیده بود. ایستگاه سلامت آباد تنها در سال 1397 شاهد 212 روز خشک بود. در شرایط خشکسالی بسیار شدید، ایستگاه حسن خان در تمام سال‌های آماری و ایستگاه‌های بیانلو یساول، هشتاد جفت، خسرو آباد و ناصر آباد طی سال های 97-1370 خشکسالی را تجربه نکردند و هر چهار ایستگاه تنها در سال 1398 تعداد 364 روز خشک داشتند. در نهایت نتایج نشان داد خشکسالی هیدرولوژیکی وابسته به خشکسالی هواشناسی نبوده و برداشت از منابع آبهای سطحی در پی احداث سدها و افزایش رقابت بین بازه‌های گوناگون سبب بروز و شدت خشکسالی هیدرولوژیکی شده است.